ЭIЄ

 

Η ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΡΙΣΗΙΔΑ 

(Μιὰ προχριστιανικὴ ὁμολογία τῆς ἀγάπης τοῦ ἀνδρὸς πρὸς τὴν γυναῖκα) 

Γράφει ὁ Ἰωάννης Γ. Βαφίνης 

   Εἰς τὴν προϊστορικὴ ἐποχήν, ὅπου οἱ λαοὶ τῆς γῆς ἀνέπτυσσαν τὰ κοινωνικά τους δομικὰ στοιχεῖα, ἡ ἐκδήλωση τῆς ἀγάπης του ἄρρεν πρὸς τὸ θῆλυ, τότε, ἦταν ἄδηλη, ἴσως καὶ ἀνυπόστατη. 

 Ἐν τούτοις, στὸν Ἑλλαδικὸ χῶρο, ἄνθισε ἀπὸ νωρὶς τὸ βαθὺ ἐρωτικὸ στοιχεῖο. Ἀπὸ τὰ πρώιμα κιόλας χρόνια τοῦ πολιτισμοῦ οἱ σπαραξικάρδιοι ἔρωτες, ὅπως τοῦ Θησέα μὲ τὴν Ἀριάδνη, τοῦ Ὀρφέα μὲ τὴν Εὐρυδίκη, τοῦ Περσέα μὲ τὴν Ἀνδρομέδα, Ἀχιλλέα μὲ τὴν Βρισηίδα, τοῦ Ὀδυσσέα μὲ τὴν Πηνελόπη  καὶ τοῦ Λέανδρου μὲ τὴν Ἡρώ, ἔθεσαν τὶς θεωρητικὲς βάσεις τῆς παγκόσμιας ἐρωτικῆς - ρομαντικῆς ἀνθολογίας. 

 Συμφώνως μὲ τὴν διδασκαλία, ὅπου μας παρεδόθει ἀπὸ τῶν παλαιότατων ἐπικῶν ἀοιδῶν, ἡ φυσιολογικὴ σχέση τοῦ ἄνδρα μὲ τὴν γυναῖκα εἶναι ἡ μόνη ποὺ μπορεῖ νὰ γίνει ἐκτὸς ἀπὸ καρδιακὴ καὶ σαρκική, ὅταν δὲν ὑφίστανται ἐξ αἵματος συγγένεια. Μόνο τότε, δύναται ἡ συνένωση τοῦ ζεύγους καὶ γίγνεται πιὸ δυνατὴ κι ἡ ἀγάπη πιὸ μεγάλη. 

Λαμπρὸν παράδειγμα, ὁ Ἀχιλλεύς, ὁ μέγιστος ἥρωας τοῦ τρωικοῦ πολέμου ποὺ κατέκτησε μὲ τὸ δόρυ του την Βρισηίδα ἀφοῦ ἐκεῖνος πρῶτα κατακτήθηκε ἀπὸ τὰ πανώρια κάλλη της. 

ΕΥΕΙΔΗΣ ΑΧΙΛΛΕΥΣ ΜΕ ΟΚΤΑΚΤΙΝΑ ΑΣΤΕΡΙΑ

ΤΟΥ ΑΣΤΡΟΥ ΣΕΙΡΙΟΥ ΣΤΙΣ ΕΠΩΜΙΔΕΣ ΤΟΥ

(ΕΡΥΘΡΟΜΟΡΦΟΣ ΑΜΦΟΡΕΑΣ 450 π.Χ. 

ΡΩΜΗ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΤΙΚΑΝΟΥ)

  

 Παρ' ὅτι, ἡ Βρισηίς, ἦταν αἰχμάλωτη τοῦ πιὸ ἀτρόμητου πολεμιστῆ, δὲν ζημιώθηκε ἡ ὑπόσταση της. Δὲν τὴν εἶδε ἐκεῖνος ὡς σκλάβα, ἀλλά, ὡς ἴση πρὸς ἴσο. Ὁ ἔρωτας μὲ τὴν πρώτη ματιά του γλύκανε τὴν πολεμική του καρδιὰ καὶ τὸν ἀνάγκασε νὰ τῆς ὑποσχεθεῖ ὅτι θὰ τὴν καταστοῦσε σύντροφο τῆς ζωῆς του γιὰ νὰ μοιράζεται μαζί της, κάθε νύχτα, τὴν ἴδια κλίνη. Αὐτά μας περιγράφει ὁ ἐπικὸς ἡμῶν ποιητής, Ὅμηρος, τοποθετῶντας καὶ τὸν συγγενῆ τοῦ Πάτροκλο ὡς ἐγγυητῆ τῆς ἱερᾶς αὐτῆς ὑποσχέσεις τοῦ γάμου! 

 Συνάμα, ὁ Ἀχιλλεύς, τιθασεύοντας τὸν ἐγωισμό του, τόλμησε νὰ παραδεχθεῖ δημοσίως τὴν ἀγάπη ποὺ αἰσθάνθηκε γιὰ τὴν κόρη τοῦ ἱερέα Βρίση. 

Τὰ ἐν λόγῳ, διατυπώθηκαν ἀπὸ τοῦ Ὁμήρου, τοῦ σώφρωνος διδάσκαλου τοῦ γένους τῶν Ἑλλήνων τοῦ ἀπαγγελόμενου νουθεσιῶν περὶ τοῦ συζυγικοῦ βίου. Ἰδοὺ καὶ τὰ λεχθέντα του: 

ἐπεὶ ὅς τις ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ ἐχέφρων

τὴν αὐτοῦ φιλέει καὶ κήδεται, ὡς καὶ ἐγὼ τὴν ἐκ θυμοῦ φίλεον δουρικτητήν περ ἐοῦσαν.

(ραψωδία Ι, στίχ. 341-343) 

μετάφραση: 

[ὅποιος ἄνδρας εἶναι καλὸς καὶ γνωστικός 

ἀγαπάει καὶ νοιάζεται τὴ δική του (γυναῖκα) ὅπως κι ἐγὼ τὴν ἀγαποῦσα μέσα ἀπὸ τὴν ψυχή μου, παρ' ὅλο ποὺ τὴν κατέκτησα μὲ τὸ κοντάρι μου (ὑπονοῶντας ὅτι δὲν κέρδισε μὲ τὸ φυσιολογικὸ τρόπο τῆς φιλικῆς γνωριμίας ἢ τοῦ συνοικεσίου)]. 

  Ἡ διδαχὴ τοῦ Ἀχιλλέως, ἄγνωστη σὲ πολλοὺς σήμερα, ἐφώτισε γενεὲς ἀνδρῶν, κατὰ τοὺς μεταγενέστερους αἰῶνες. Ἦταν οἱ γενιὲς ἐκείνων τῶν ἀνδρείων ἀνδρῶν ποὺ παρήγαγαν τὸ θαῦμα τοῦ κλασσικοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῶν δημοκρατικῶν ἀξιῶν στὴν ἀρχαία Ἀθήνα ἀλλὰ καὶ στὴν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα. 

 Στὴν ἰοστεφανωμένη Ἀθήνα, τὰ ὁμηρικὰ ἔπη, ὑπήρξη ἡ μαθησιακὴ ὕλη ὅλων τῶν ἐφήβων. Οἱ ὁμηρικοὶ στίχοι μετουσιώθηκαν σὲ πυλωρὸ τῆς ρομαντικῆς διαπαιδαγώγησης τῆς ἀθηναϊκῆς νεολαίας. 

  Τὸ μήνυμα τῆς ἀγάπης καὶ τῆς φροντίδας τοῦ συζύγου πρὸς τὴν σύζυγο δὲν εἶχε μέχρι τότε ἐκφρασθεῖ, ἀπὸ κανέναν ἄλλο λαό. Ὅλοι ἄλλοι λαοὶ ὑποτιμοῦσαν τὴν γυναῖκα καὶ τὴν θεωροῦσαν ὡς τρόπαιο. 

 Προκύπτει λοιπὸν ὅτι, ἡ ρήση τοῦ Ἀχιλλέως παρομοιάζει μὲ τὴν "χριστιανικὴ" διδαχή του ἀγαπᾶτε καὶ φροντίζεται, ἕκαστος, τὶς κατὰ κόσμον συζύγους ξαναεμφανίστηκε στὴ νουθεσία τῆς πρωτοχριστιανικῆς κοινότητας ἀπὸ τὸν ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος μετασχηματίστηκε σὲ σκεῦος ἐκλογῆς τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 

 Ὡς ἔπος εἰπεῖν, στὴν πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολὴ ἐπισημαίνονται τὰ ἑξῆς: «καθ' ἕνας ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα οὕτως ἀγαπάτω ὡς ἑαυτόν (κεφ. ε', 33) & οὕτως ὀφείλουσιν οἱ ἄνδρες ἀγαπᾶν τὰς ἑαυτῶν γυναῖκας ὡς τὰ ἑαυτῶν σώματα. ὁ ἀγαπῶν τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἑαυτὸν ἀγαπᾷ·» (κεφ. ε'  28).

   Ἐν κατακλεῖδι, ἡ ἀγάπη τοῦ Ἀχιλλέα γιὰ τὴν Βρισηίδα ἦταν τόσο μεγάλη, ὥστε, μετὰ τὴν ἄδικη ἁρπαγή της ἀπὸ τὸν Ἀγαμέμνονα, ἀποσύεθηκε ἀπὸ τὰ πεδία τῶν μαχῶν ποὺ τόσο ποθοῦσε. 

  Ὁ θυμός του γιοῦ τοῦ Πηλέα ἦταν ἱκανὸς νὰ ἀνατρέψει ἀκόμα καὶ τὰ θεϊκὰ σχέδια. Τόσο πολὺ τὴν ἀγάπησε, τὴν Βρισηίδα. Ἡ ὀδύνη τοῦ ἀποχωρισμοῦ, μεταφραζόμενη σὲ θυμό, ἔσβυνε τὶς ὧρες ποὺ ὁ πληγωμένος ἥρωας ἔπαιρνε τὴν κιθάρα του καὶ τραγουδοῦσε ἡρωικὰ ἄσματα. 

 Τῆς ἄξιζε, ὅμως, ὅλη αὐτὴ ἡ ἀγάπη; Σύμφωνα μὲ τὸν Ὅμηρο ἦταν ἕνα θεῖο πλάσμα ποὺ ἔτρεφε ἁγνὰ συναισθήματα. Εἶχε ἐρωτευτεῖ καὶ ἐκείνη τὸν Ἀχιλλέα. Κάθονταν πολλὲς φορὲς μὲ τὸν Πάτροκλο, καὶ σχεδίαζαν τὸν γάμο της μὲ τὸν Ἀχιλλέα στὸ Πήλιο. 

 Ὁ Πάτροκλος ἦταν ὁ ἀγαπημένος ξάδερφος τοῦ Πηλεΐδη κι ὁ καλύτερος φίλος ἐκείνου κι ἐκείνης ὅμοιος μὲ συγγενῆ της. Διὰ τοῦτο ὅταν σκοτώθηκε ὁ Πάτροκλος, ἡ Βρισηίς, τὸν πένθησε σὰν ἀδερφό της. 

 Μιὰ ἑτέραν περιγραφή, γιὰ τὰ ἐξωτερικὰ χαρακτηριστικά της ἱέρειες τοῦ Ἀπόλλωνος, ἔχει διασωθεῖ ἀπὸ τὸν Ἰωάννη Μαλάλα, κατὰ τοὺς πρῶτος χριστιανικοὺς αἰῶνες. Τὸ κείμενο ἐνέχει τὰ ἑξῆς σχόλια: «δὲ Ἱπποδάμεια ἡ καὶ Βρισηὶς ἦν μακρή, λευκή, καλλίμασθος, εὔστολος, σύνοφρυς, εὔρινος, μεγαλόφθαλμος, κεχολλαϊσμένα ἔχουσα βλέφαρα, οὐλόθριξ, ὀπισθόκομος, φιλόγελως, οὖσα ἐνιαυτῶν καʹ. ἥντινα ἑωρακὼς ὁ Ἀχιλλεὺς ἐπόθησε· καὶ πεσὼν εἰς ἔρωτα αὐτῆς, λαβὼν ἀποκρύβει αὐτὴν ἐν τῷ ἰδίῳ παπυλεῶνι, μὴ ἀγαγὼν αὐτὴν εἰς τὸ πλῆθος τῶν Ἑλλήνων·»(Λόγος πέμπτος χρόνων Τρωικῶν, παρ. 101).

 

Ὁ θυμὸς τοῦ Ἀχιλλέα γιὰ τὴν ἁρπαγή της Βρισηίδα ἀπὸ τὸν Ἀγαμέμνονα. Ἕτοιμος νὰ τραβήξει τὸ σπαθί του καὶ νὰ τὸν ἐξόντωση ἀλλὰ τὸν σταματάει ἡ θεὰ Ἀθήνα. Στὴ μέση βρίσκεται ἡ πρωταγωνίστρια τῆς σκηνῆς. Πίνακας τοῦ Ζὰκ Λουὶ Νταβίντ 

  Κλείνοντας, ἐνδείκνυται δὲ νὰ παρατεθεῖ καὶ ἡ ὁμολογία τοῦ Δαναοῦ ἄνακτος, Ἀγαμέμνων, διὰ τὴν φυσικὴν ἐπιλογὴν τοῦ ἄνδρα νὰ σὺν κοιμᾶται μὲ τὴν γυναῖκα καὶ νὰ σμίγει ἐρωτικῶς. Τὰ λεγόμενα τοῦ Ἀτρεείδη ραψωδοῦνται ἀπὸ τὸν Ὅμηρο, στοὺς ἑξῆς στίχους: «δώσω δ' ἑπτὰ γυναῖκας ἀμύμονα ἔργα ἰδυίας Λεσβίδας, ἃς ὅτε Λέσβον ἐϋκτιμένην ἕλεν αὐτὸς ἐξελόμην, αἳ κάλλει ἐνίκων φῦλα γυναικῶν. τὰς μέν οἱ δώσω, μετὰ δ' ἔσσεται ἣν τότ' ἀπηύρων κούρη Βρισῆος· ἐπὶ δὲ μέγαν ὅρκον ὀμοῦμαι μή ποτε τῆς εὐνῆς ἐπιβήμεναι ἠδὲ μιγῆναι, ἣ θέμις ἀνθρώπων πέλει ἀνδρῶν ἠδὲ γυναικῶν».

 Μετάφραση: [ἑπτὰ γυναῖκες θὰ τοῦ δώσω ποὺ ἐργάζονται ἐξαιρετικὰ ὅπως οἱ γυναῖκες ἀπ' τὴν Λέσβο μὲ γνωστικὸ μυαλό, αὐτὲς ποὺ ὅταν κυρίεψε τὴ Λέσβο, τὶς πῆρε ὡς λάφυρο καὶ τὶς ἔδωσε σὲ μένα, γιατί τὰ κάλλη τους ξεπερνοῦσαν κάθε ἄλλη γυναῖκα. Αὐτές του δίνω, καὶ μαζὶ μ' αὐτὲς καὶ τὴν κόρη του Βρισέα. Ἐπιπλέον μέγα ὅρκο πέρνω ὅτι ποτὲ στὴν κλίνη της ξάπλωσα μαζί της κι οὔτε ἔσμιξα μαζί της ἐρωτικῶς, ὅπως ἡ δικαιοσύνη τῶν ἀνθρώπων τὸ ὅρισε ὡς συνήθειο νὰ συνευρίσκονται ἐρωτικὰ ὁ ἄνδρας μὲ τὴν γυναῖκα]. 

 Ἐν τέλει, κατανοοῦμε ἐκ τῶν συμφραζομένων, τὴν ἰδιαίτερη ὑπόσταση τοῦ ἥρωος Ἀχιλλέως, ὅπου, ἐκτὸς ἀπὸ τέλειος πολεμιστὴς ὑπῆρξε καὶ ἀγαθὸς κατακτητὴς τῆς γυναικείας καρδιᾶς γιατί ἤξερε νὰ διακρίνει καὶ νὰ ἀγαπᾶ ὅτι ὡραῖο ἀξίζει σὲ τούτη τὴν ζωή... καὶ ἡ Βρισηίδα ἦταν τὸ... ὡραῖο!!!

ΧΑΙΡΕΤΕ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- Ὁμήρου, Ἰλιάς 

-Καινὴ διαθήκη, ἐπιστολὲς Παύλου 

-Ἰωάννης Μαλάλας, Χρονογραφία