ЭIЄ

 ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΟΥ ΙΑΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΟΣ ΤΗΣ ΘΡΗΝΩΔΟΥΣ ΑΥΛΩΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΠΕΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

Έρευνα & συγγραφή: Ιωάννης Βαφίνης

ΜΕΡΟΣ Α'

 Τον καιρό εκείνο, της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όπου, περιόδευε μετά των μαθητών Του ο ενανθρωπίσας Θεός και Κύριος ημών Ιησούς Χριστός εις τα μέρη της Παλαιστίνης, η τοπική κοινωνία διαβιούσε με έναν εθιμοτυπικό τρόπο κοινότυπο στους λαούς της Μεσογείου.

  Η Παλαιστίνη, υπήρξε τόπος επαγγελίας και σύμφωνα με την Αγία Γραφή, ο Θεός του Ισραήλ τον είχε υποσχεθεί στον λαόν Του. Πέραν τούτου, όμως, η ιστορική καταγραφή, σε συνάρτηση με την αρχαιολογική  έρευνα, αποδίδει τον τόπο της Εδέμ σε παλαιότερους επικοιστές, τους επονομαζόμενους Φιλισταίους, αλλά, και τους Χαναναίους συγγενείς με τους Χετταίους.

  Η καταγωγή των Φιλισταίων ήτοι και Παλαισάτι, τους οποίους συναντάμε και ως Κερετίμ(Κρήτες ονομαζόμενοι Καφθόριμ εκ των αλλοφύλλων Εβραίων), θεωρείτε, κατά μία εκδοχήν, συνυφασμένη με τους λαούς της θάλασσας, ενώ ετέρα άποψη, θεωρεί την γενεαλογία τους εκ του ήρωος Παλαιστίνου, υιού του Ποσειδώνα. Ο Παλαιστίνος, μετέβει εξ Ελλάδος εις την δυτικήν παράλια χώρα της Μέσης Ανατολής και έχτισε πόλεις δημιουργώντας το κράτος της συνομοσπονδίας των Φιλισταϊκών πόλεων.

   Σ' αυτόν τον τόπο επέλεξε ο Θεός να γεννηθεί να διδάξει να κάνει θαύματα να σταυρωθεί και να αναστηθεί για να σώσει τον άνθρωπο από τον θάνατο. Η θεία παρουσία Του κοσμήθηκε από θαυμαστές πράξεις φιλανθρωπίας. Μία εξ αυτών ήταν η ανάσταση της κόρης του άρχοντα Ιάειρου. Ιδού και η καταγραφή εκ του ευγγελιστή Λουκά:

«καὶ ἰδοὺ ἦλθεν ἀνὴρ ᾧ ὄνομα ᾿Ιάειρος, καὶ αὐτὸς ἄρχων τῆς συναγωγῆς ὑπῆρχε· καὶ πεσὼν παρὰ τοὺς πόδας τοῦ ᾿Ιησοῦ παρεκάλει αὐτὸν εἰσελθεῖν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ, ὅτι θυγάτηρ μονογενὴς ἦν αὐτῷ ὡς ἐτῶν δώδεκα, καὶ αὕτη ἀπέθνησκεν. ᾿Εν δὲ τῷ ὑπάγειν αὐτὸν οἱ ὄχλοι συνέπνιγον αὐτόν. καὶ γυνὴ οὖσα ἐν ρύσει αἵματος ἀπὸ ἐτῶν δώδεκα, ἥτις ἰατροῖς προσαναλώσασα ὅλον τὸν βίον οὐκ ἴσχυσεν ὑπ᾿ οὐδενὸς θεραπευθῆναι, προσελθοῦσα ὄπισθεν ἥψατο τοῦ κρασπέδου τοῦ ἱματίου αὐτοῦ, καὶ παραχρῆμα ἔστη ἡ ρύσις τοῦ αἵματος αὐτῆς. καὶ εἶπεν ὁ ᾿Ιησοῦς· τίς ὁ ἁψάμενός μου; ἀρνουμένων δὲ πάντων εἶπεν ὁ Πέτρος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ· ἐπιστάτα, οἱ ὄχλοι συνέχουσί σε καὶ ἀποθλίβουσι, καὶ λέγεις τίς ὁ ἁψάμενός μου; ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς εἶπεν· ἥψατό μού τις· ἐγὼ γὰρ ἔγνων δύναμιν ἐξελθοῦσαν ἀπ᾿ ἐμοῦ. ἰδοῦσα δὲ ἡ γυνὴ ὅτι οὐκ ἔλαθε, τρέμουσα ἦλθε καὶ προσπεσοῦσα αὐτῷ δι᾿ ἣν αἰτίαν ἥψατο αὐτοῦ ἀπήγγειλεν αὐτῷ ἐνώπιον παντὸς τοῦ λαοῦ, καὶ ὡς ἰάθη παραχρῆμα. ὁ δὲ εἶπεν αὐτῇ· θάρσει, θύγατερ, ἡ πίστις σου σέσωκέ σε· πορεύου εἰς εἰρήνην. ῎Ετι αὐτοῦ λαλοῦντος ἔρχεταί τις παρὰ τοῦ ἀρχισυναγώγου λέγων αὐτῷ ὅτι τέθνηκεν ἡ θυγάτηρ σου· μὴ σκύλλε τὸν διδάσκαλον. ὁ δὲ ᾿Ιησοῦς ἀκούσας ἀπεκρίθη αὐτῷ λέγων· μὴ φοβοῦ· μόνον πίστευε, καὶ σωθήσεται. ἐλθὼν δὲ εἰς τὴν οἰκίαν οὐκ ἀφῆκεν εἰσελθεῖν οὐδένα εἰ μὴ Πέτρον καὶ ᾿Ιωάννην καὶ ᾿Ιάκωβον καὶ τὸν πατέρα τῆς παιδὸς καὶ τὴν μητέρα ἔκλαιον δὲ πάντες καὶ ἐκόπτοντο αὐτήν. ὁ δὲ εἶπε· μὴ κλαίετε· οὐκ ἀπέθανεν, ἀλλὰ καθεύδει. καὶ κατεγέλων αὐτοῦ, εἰδότες ὅτι ἀπέθανεν. αὐτὸς δὲ ἐκβαλὼν ἔξω πάντας καὶ κρατήσας τῆς χειρὸς αὐτῆς ἐφώνησε λέγων· ἡ παῖς, ἐγείρου. καὶ ἐπέστρεψε τὸ πνεῦμα αὐτῆς, καὶ ἀνέστη παραχρῆμα, καὶ διέταξεν αὐτῇ δοθῆναι φαγεῖν. καὶ ἐξέστησαν οἱ γονεῖς αὐτοῖς. ὁ δὲ παρήγγειλεν αὐτοῖς μηδενὶ εἰπεῖν τὸ γεγονός» (Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον Η' 41-56).

 Στο ευαγγέλιο του Λουκά, όπου γίνεται η δευτέρα αναφορά του γεγονότος μετά του ευαγγελίου του Ματθαίου, προκύπτει το αισιόδοξο μήνυμα του Χριστού εκ του οποίου προοικονομούνται τα επερχόμενα συμβάντα της  σταύρωσης και ανάστασης Του εκ νεκρών που χάρισαν στο ανθρώπινο γένος την αιωνίαν ζωήν.

  Στην συγκεκριμένη στιγμή βλέπουμε τον Κύριο  Ιησούν Χριστό να αργοπορεί. Είναι βέβαιος για την διάσωσης της δωδεκάχρονης κόρης από τον θάνατο εφόσον Εκείνος είναι ο δίδων τη ζωή, ο δημιουργός των πάντων. Ωστόσο, η απογοήτευση του Θεανθρώπου Χριστού για την εμμονή του ανθρώπου στην αμαρτωλότητα γίνεται εμφανείς την στιγμή αυτήν, αργοπορώντας εδώ  χαρακτηριστικά ενώ σε άλλα συμβάντα σπεύδει προθυμότερα.

 Προκειμένου να μας διδάξει ο Χριστός την  δυσκολία να αποδεχθεί ως Θεός την επιλογή του κοσμικού ανθρώπου της επαναπαύσης στην πτωτική του φύση δίχως γτάνει εις μετάνοια, επιλέγει, επί παραδείγματι, ως τρόπον διαπαιδαγώγησης, την αργοπορία της απόδοσης του αιτήματος του άρχοντα Ιάειρου, ούτως ώστε, να φανερωθεί άμεσα η ανικανότητα του ανθρώπου να πετύχει την ανάκληση του θανάτου, ιδιαίτερα, ενός αγαπημένου του προσώπου και να οδηγηθεί στην εν τέλη στην μεταστροφήν του δια την λύτρωση του από την πνευματική πτώση που τον οδήγησε στην μοίρα του θανάτου. 

 Έτσι, ο άνθρωπος θρηνεί για τον θάνατο ενός αγάπημενου προσώπου ή συγγενή και φτάνει στο τραγικό σημείο, όπως λέει και η ευγγελική περικοπή του αποστόλου Λουκά, όπου ἔκλαιον δὲ πάντες καὶ ἐκόπτοντο...θυμίζοντας εμφανώς αρχαία ελληνική τραγωδία!

 Εις την βαθύτερην διύλιση της ευαγγελικής τοιαύτης περικοπής λαμβάνουμε ευθαρσώς ως γνώμονα, την νουθεσία του Aγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς συλλέγοντας τους καρπούς της πνευματικής του καταθέσεως: «Και δύσκολος είναι ο δρόμος Του. Γι’ αυτό βαδίζει αργά. Μέσα από τις λακκούβες αίματος, μέσα από το σκοτάδι των αμαρτιών, και μέσα από τα αγκάθια των ληστών Εκείνος πορεύεται. Είναι στενός ο δρόμος Του και πολλοί πεσμένοι αμαρτωλοί βρίσκονται στον γκρεμό και στις δυο πλευρές του δρόμου Του. Εκείνος πρέπει να σκύβει και στις δυο πλευρές, να τους σηκώνει και να τους τραβά πίσω Του και να περπατά προς τα μπρος. Γι’ αυτό βαδίζει αργά».

Ο Ιησούς Χριστός ανασταίνει την κόρη 

του άρχοντα Ιάειρου

 

  Ωστόσο, ας δούμε, και την εξιστόρηση του θαύματος της εκ του Ιησού Χριστού αναστάσεως της κόρης του Ιαείρου, από τον Ευαγγελιστή Ματθαίο: «18 Ταῦτα αὐτοῦ λαλοῦντος αὐτοῖς ἰδοὺ ἄρχων εἷς προσελθὼν προσεκύνει αὐτῷ λέγων ὅτι ἡ θυγάτηρ μου ἄρτι ἐτελεύτησεν· ἀλλὰ ἐλθὼν ἐπίθες τὴν χεῖρά σου ἐπ’ αὐτὴν καὶ ζήσεται. 19 καὶ ἐγερθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἠκολούθησεν αὐτῷ καὶ οἱ μαθηταί αὐτοῦ...23 Καὶ ἐλθὼν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἄρχοντος καὶ ἰδὼν τοὺς αὐλητὰς καὶ τὸν ὄχλον θορυβούμενον, λέγει αὐτοῖς· 24 ἀναχωρεῖτε· οὐ γὰρ ἀπέθανε τὸ κοράσιον, ἀλλὰ καθεύδει, καὶ κατεγέλων αὐτοῦ· 25 ὅτε δὲ ἐξεβλήθη ὁ ὄχλος, εἰσελθὼν ἐκράτησε τῆς χειρὸς αὐτῆς, καὶ ἠγέρθη τὸ κοράσιον. 26 καὶ ἐξῆλθεν ἡ φήμη αὕτη εἰς ὅλην τὴν γῆν ἐκείνην.» (Κατά Ματθαίον ευαγγέλιον Θ' 18-26).

Μετάφραση: [18 Ενώ δε έλεγεν αυτά ο Ιησούς, ιδού ένας άρχων της συναγωγής ήλθε προς αυτόν, έσκυψεν έως το έδαφος, τον προσκύνησε με βαθύτατον σεβασμόν και του είπεν ότι η κόρη μου προ ολίγου απέθανεν, αλλά έλα, βάλε το χέρι σου επάνω εις αυτήν και θα ζήση. 19 Εσηκώθη ο Ιησούς και τον ηκολούθησε, καθώς και οι μαθηταί του... 23 Όταν δε ήλθε ο Ιησούς στο σπίτι του άρχοντος και είδε αυτούς, που με τους αυλούς των έπαιζαν πένθιμα και νεκρικά τραγούδια(μοιρολόγια), και τον όχλον να θρηνή και να ολοφύρεται και να δημιουργή θόρυβον, είπε προς αυτούς. 24 Πηγαίνετε· διότι η μικρή κόρη δεν απέθανε, αλλά κοιμάται. Και εκείνοι τον περιγελούσαν, διότι ήξευραν πολύ καλά ότι η κόρη είχεν πεθάνει. 25 Οταν δε εδιώχθη ο όχλος έξω από την αίθουσαν, που ευρίσκετο η νεκρά, εισήλθεν ο Ιησούς, επιασε το χέρι της και αμέσως εκείνη ανεστήθη. 26 Και διεδόθη η φήμη περί της αναστάσεως της νεκράς κόρης εις όλην την χώραν εκείνην.] 

 

    ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΟΣ ΤΗΣ ΘΡΗΝΩΔΟΥΣ ΑΥΛΩΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΠΕΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ-ΙΣΡΑΗΛ

ΜΕΡΟΣ Β'

 Στην υπογεγραμμένη φράση, του ευαγγελίου, καὶ ἰδὼν τοὺς αὐλητὰς, αλλά και ἔκλαιον δὲ πάντες καὶ ἐκόπτοντο αὐτήν γίνεται ξεκάθαρη αναφορά στον εθιμοτυπικό βίο της περιοχής των αστικών και περιαστικών κέντρων της Παλαιστίνης. Πρόκειται για μία καταγραφή της αρχαίας θρηνητικής αυλήσεως εν είδη ελεγειακής ορχήσεως και του θρηνητικού κοπετού. 

 Αυτό το δρώμενο της αυλητικής θρηνωδίας και του κοπετού το διατηρούσαν οι κάτοικοι της περιοχής, εκ του πάλαι εποικισμού της Μέσης Ανατολής, από τα επερχόμενα ελληνικά φύλλα.

  Η παρουσία του εθίμου σε απεικονίσεις αρχαίων ελληνικών μελανόμορφων αγγείων, αθηναϊκού τύπου, επιβεβαιώνει την μακραίωνη προέλευση του ελληνότροπου έθους. Εξ αυτού διαπιστώνεται ότι, στην χώρα της Παλαιστίνης και νυν Ισραήλ κατοικούσαν χιλιάδες ελληνικές ψυχές.

Αρχαίο μελανόμορφο αγγείο που απεικονίζει κηδεία νεκρού

 επί του δίφρου με τον αυλητή θρηνωδό

 να ακολουθεί στα μετόπισθεν. Η εικόνα είναι από

την εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου στο λείμα "θρήνος".

  Παράλληλα, μια ετέραν περίπτωση θρήνου, γενομένη εις την περιοχή της Παλαιστίνης, εξιστορείται στις Πράξεις των Αποστόλων, όπου, κατά την διάρκεια ενός σφοδρού διωγμού των χριστιανών, από τους Εβραίους της συναγωγής με πρωτοστάτη τον Σαύλο - τον μετανομασθέντα εκ Κυρίου σε Παύλο, το πρωταγωνιστικό ρόλο των γεγονότων αναλαμβάνει ο ελληνιστής χριστιανός και Πρωτομάρτυρας Στέφανος. 

 Μετά τον ειδεχθή θάνατον του Αγίου Στεφάνου, δια λιθοβολισμού, οι στενοί του φίλοι θρηνωδούν επί του νεκρού του σώματος μετά κοπετού εώς και εκείνην την στιγμήν του ενταφιασμού του. Ιδού και η λαμπράν μαρτυρία της Αγίας Γραφής εκ του αποσπάσματος της Πράξεως των Αποστόλων: «...συνεκόμισαν δὲ τὸν Στέφανον ἄνδρες εὐλαβεῑς καὶ ἐποίησαν κοπετὸν μέγαν ἐπ' αὐτῷ...»(Πράξεις Αποστόλων Η' 1-2).

 Η ταύτη θρηνητική πράξη, με την φερωνυμία του κοπετού, φέρεται εκ του πάλαι, ως μίαν ιδιαίτερα διαδεδομένη συνήθεια στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, από την ήδη εποχή του Ομήρου. 

 Στην Ιλιάδα του ραψωδού Ομήρου, ο κοπετός, συναντάτε με την έννοια, του οδυρμού (ενικ. αριθμ. ο οδυρμός). Στην επικού τρόπου περιγραφή του θρήνου της Βρισηίδος έμπροσθεν του νεκρού Πατρόκλου, εξελίσσεται μια βίαιη σκηνή θρηνητικού παροξυσμού και δράματος. 

 Ο Πάτροκλος, συγγενής εξ αίματος του ήρωος Αχιλλέως καλοδέχτηκε εξ αρχής την σκλάβα Βρισηΐδα και εξ αυτού του συσχετισμού και της καλής προαιρέσεως, της υπεσχέθει, με δική του μεσολάβηση, να την στέψει νόμιμη σύζυγος του εξαδέρφου του και μέλλοντα βασιλέα της Φθίας. Τούτο το δραματικό ιστορικό, το παρέχει η Ιλιάς, στο εξής ραψωδικό μέτρο:

«Βρισηῒς δ’ ἄρ’ ἔπειτ’, ἰκέλη χρυσέῃ Ἀφροδίτῃ,

ὡς ἴδε Πάτροκλον δεδαϊγμένον ὀξέϊ χαλκῷ,
ἀμφ’ αὐτῷ χυμένη λίγ’ ἐκώκυε, χερσὶ δ’ ἄμυσσε
στήθεά τ’ ἠδ’ ἁπαλὴν δειρὴν ἰδὲ καλὰ πρόσωπα.
εἶπε δ’ ἄρα κλαίουσα γυνὴ ἐϊκυῖα θεῇσι·» (Ραψωδία Τ', στίχοι 282-286).

Μετάφραση: [Η Βρισηΐς έπειτα, όμοια με την χρυσή Αφροδίτη 

ως είδε τον Πάτροκλο σφαγμένο με οξύ χαλκό

πάνω του χύθηκε κλαίγοντας με ξεφωνητά και με τα χέρια ξέσχιζε

το στήθος και το απαλό δέρμα και το ωραίο πρόσωπο] (Μετάφρ. Κώστας Δούκας).

  Φανερόν γίνεται εκ των συμφραζομένων ότι, η θρηνητική μανία του κομματιάσματος της σάρκας του οιονδήποτε θρηνητή οδήγησε, αργότερα, τον γλωσσοπλάστη ποιητή και ομιλούντα την αρχαϊκήν  ελληνικήν γλώτταν στην δημιουργία της λέξεως κοπετός. Η λέξις προήλθε προφανώς από το ρήμα κόπτω, κομματιάζω, πράγμα το οποίον συνέβαινε στον ολοφυρόμενο θρηνητή. 

   Στην αρχαία αθηναϊκή τραγωδία η έννοια του άγριου θρήνου συναντάτε με την ονομασία κομμός, όπου συντελούνταν ομοίως και οι θεατρικές θρηνητικές ορχήσεις.

  Ωστόσο, η φερωνυμία του κοπετού ανάγεται κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. εις χρήσιν εκ του Αθηναίου κωμωδού Εύπολις στο έργο του "Κόλακες". Εκεί, εμφανίζεται, η διασωζόμενη φράση: «ὅσος  δέ ὁ βρυγμὸς καὶ κοπετὸς ἐν τῇ στέγῃ» (THE FRAGMENTS OF ATTIC COMEDY...By JOHN MAXWELL EDMONDS, VOLUME 1, LEIDEN E. J. BRILL 1957).

 

Ο ενταφιασμός του Πρωτομάρτυρα Αγίου Στεφάνου 

μετά μεγάλου κοπετού θρήνου

[Jaime Serra (14ος αιώνας) και βοηθοί του, 

Βαρκελώνη - Μουσείο Κταλανικής τέχνης(ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΒΙΒΛΟΣ, εκδ. Κ. Κουμουνδουρέα)].

 Εν κατακλείδι, τόσο η περίπτωση των αυλωδών θρηνωδών, της ελεγειακής αρμονίας, και του κοπετού παρά του νεκροκρέββατου της κόρης του Ιαείρου, όσο και ο μέγας θρηνητικός κοπετός, στον ενταφιασμό του λιθοβολημένου πρωτομάρτυρα Στεφάνου, μέσα σε μια μικρή χρονική απόσταση, αναδεικνύουν την ελληνότροπη διαβίωση των εγχωρίων κατοίκων της Παλαιστίνης ήτοι και χώρας Ισραήλ. 

 Οι συγκεκριμένες παραπομπές, πρέπει να τεθούν ως σοβαρά κριτήρια, στις σύγχρονες ιστορικές μελέτες, για να αποφανθούν οι ειδικοί περί της υπεροχής του ελληνικού στοιχείου  στην Μέση Ανατολή και δη στην Αγία γη της Παλαιστίνης κατά την εποχήν της ενσαρκώσεως του Θεανθρώπου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. 

  Τούτο δε καταρρίπτει την ανυπόστατη θεωρία των ιστορικών περί "εξ Ανατολών το φως", καθότι, τα ελληνικά φύλλα αποίκησαν την Μέση Ανατολή ερχόμενα από την κοιτίδα τους και μητέρα πατρίς, Ελλανία γη. Αντ' αυτού καμιά θεωρία περί ερχομού των Ελλήνων, στην Ελλάδα, εξ ανατολών δεν ευσταθεί κι ούτε πρόκειται να επιβεβαιωθεί επιστημονικά.  

 Ο πολιτισμός των Ελλήνων υπήρξε πρότυπος και υποδειγματικός. Διεδώθει δε, ως στα πέρατα του πλανήτη δια μέσου της αποικιακής μεταναστεύσεως των ελληνικών και ελληνοπελασγικών φυλών εκ θεού εντεταλμένη και ουχί δια της εξαναγκαστικής διασποράς εκ θεού "διεσπαρμένοι" όπως συνέβη με τις φυλές Ισραήλ...

 Ας εννοήσουμε, επιτέλους ιστορικώς, ότι, το Ισραήλ ήταν πάντα ένα κομμάτι της Μεγάλης Ελλάδος, στην Ασία, με εκατοντάδες χιλιάδες ελληνικό πληθυσμό. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ

-ΙΛΙΑΔΑ, ΟΜΗΡΟΥ

-THE FRAGMENTS OF ATTIC COMEDY...By JOHN MAXWELL EDMONDS, VOLUME 1, LEIDEN E. J. BRILL 1957

-ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, Ιωάννου Πασσά εκδ. ΗΛΙΟΥ, λήμμα Κοπετός

-ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ LIDDEL & SCOTT, τόμος 3  Η-Κ