ΘΗΣΕΥΣ, Ο ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
(Ο πατέρας της Αθηναϊκής Δημοκρατίας)

συγγράφει ο

Ιωάννης Γ. Βαφίνης

  Ο Θησεύς υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ήρωες της αρχαίας Ελλάδος. Κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις του ηρωϊκού πανθέου μαζί με τον ξάδερφο του, Ηρακλή. Οι άθλοι του, σε σχέση με τους άθλους του Ηρακλέους, παρουσιάζουν πιο ανθρώπινο χαρακτήρα. 

  Όταν ανακηρύχθηκε βασιλέας των Αθηνών εξάσκησε την εξουσία με πραότητα και σύνεση. Τα ισχυρά δείγματα της φιλανθρωπίας και της φιλευσπλαχνίας του, τον ανέδειξαν σταδιακά σε σύμβολο της υπεράσπισης κάθε αδύνατου και ανυπεράσπιστου ανθρώπου. Στο βιογραφικό του σημείωμα, εξιστορείται καταφανώς η συμπαράσταση που έκαστος παρείχε στους Αθηναίους πολίτες, κυρίως όταν είχαν απολέσει το δίκιο τους από κάποιες τυχοδιωκτικές συμπεριφορές, κακοποιών, ληστών κι εκβιαστών. 

   Η απίστευτη δύναμη και το θάρρος του Θησέως ήταν τα δώρα του Θεού που του δόθηκαν για να νικήσει τα δυνατότερα ανθρώπινα κτήνη της προϊστορικής εποχής, όπως τον Περιφήτη από τον οποίο απέσπασε την σιδερά κορύνη(ρόπαλο), τον Σίνιν, την Κρομμυωνία, τον Σκείρωνα, τον Κερκυώνα, τον Προκρούστη  και τον Μαραθώνιο ταύρο ή κάπρο. Έτσι, ο Θησέας, διαπράττοντας τους πρώτους εφτά άθλους, κατάφερε να πατάξει το κακό στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής.

    Θησεύς κορυνοφόρος

   Ο όγδοος και σημαντικότερος άθλος του Αθηναίου ήρωα ήταν η εξόντωση του Μινωταυρικού θηρίου. Παρόλο που ήταν γιος του βασιλιά των Αθηνών Αιγέα και νόμιμος διάδοχος του θρόνου, η εκούσια συμμετοχή του στην αποστολή του ετήσιου φόρου προς τον Μίνωα τόνωσε το ηθικό της πάλαι ποτέ Κεκροπίδος που ανέμενε επί πολύ καιρόν την απελευθερωτική δράση του ήρωος. 

  Οι βασικοί παράγοντες της νίκης του Θησέως, επί του Μινώταυρου, ήταν οι εξής καταγεγραμμένοι: α) η εξαίρετος σωματική διάπλαση, απόρροια της εκπαίδευσης των πολεμικών τεχνών και της θαλάσσιας καταδύσεως, β) η πνευματικότητα - ευφυία, ίδιον της λαμπρότητας του προσώπου του, γ) η μουσική μόρφωση στην κιθαρωδία - λυρωδία και η ευγένεια του τρόπου συμπεριφοράς. Όλες ετούτες οι αρετές, εθάμβησαν την πριγκίπισσα Αριάδνη, την κόρη του Μίνωα. 

   Ο Θησέας, σε συνάρτηση με όλα αυτά τα χαρίσματα ενός ακαταμάχητου ήρωα, εξέπεμπε και την θελκτική παρουσία ενός ασυναγώνιστου γόη των Αθηνών. Το ηλιακό φως που εξέπεμπε η παρουσία του θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε με την λάμψη ενός Χολιγουντιανού αστέρα του κινηματογράφου κατά την μεταπολεμική περίοδο (το οποίο φως των κινηματογραφικών αστέρων είναι πλαστό, καθότι παραγόμενο εκ των τεχνολογικών μηχανημάτων). 

   Εν ολίγοις, υπήρξε ένας εράσμιος (Ζεν πρεμιέ) ρομαντικός τύπος με καλές τις προθέσεις. Το ηρωικό του παράστημα σαγήνευε τις νεαρές κοπέλες που ονειρεύονταν έναν τέτοιον ήρωα με βασιλική καταγωγή και ευγενείς τρόπους. Ο Θησέας, γνωρίζοντας την ποιητική και κιθαρωδική τέχνη μιλούσε με την λυρική ποίηση δηλ. τις "κανταδόρικες υμνωδίες" εκείνης της εποχής, μέσα στις ψυχές των κοριτσιών. 

  Άλλωστε, σύμφωνα με τους αρχαίους βιογράφους, η φοίτηση του στο διδασκαλείο του Κένταυρου Χείρωνα, τον κατέστησε έναν ηθικό χαρακτήρα με φρόνηση και αρετή. Υπό την επίβλεψη του Χείρωνα εδιδάχθηκε την κιθαρωδία και τους τρόπους καλής συμπεριφοράς (μια πρώιμη μορφή του σαβουάρ βίβρ [Savoir Vivre]).

                                                                                                                    

Ο Θησέας κρατώντας την επτάχορδη λύρα του Απόλλωνα χορεύει με τους συντρόφους του το γέρανο. Αττικός μελανόμορφος κρατήρας («Αγγείο François»), 570-565 π.Χ., Museo Archeologico Etrusco

    Η ερωτευμένη Αριάδνη, δίχως να χάσει χρόνο, αποτάνθηκε στον Αθηναίο πολυτεχνίτη Δαίδαλο, για να την συμβουλέψει πως θα βοηθούσε τον αγαπημένο της. Ο Δαίδαλος, εκτός το ότι είχε συγγενικό αίμα με το Θησέα, επιπλέον εθεωρείτο το πρόσωπο κλειδί της επιχειρήσεως, καθόσον, είχε κατασκευάσει όλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα της Κρητικής επικράτειας, με σπουδαιότερο έργο τον Μινωικό λαβύρινθο. 

   Εν κατακλείδι, οι γνώσεις του Θησέα στο τομέα των πολεμικών τεχνών τον οδήγησαν σε μια θρυλική νίκη έναντι του φοβερού θηρίου της Κρήτης. Συνάμα, ο μίτος της Αριάδνης του εξασφάλισε την έξοδο από τον Λαβύρινθο, μαζί με τους δεκατέσσερις συνακόλουθους Αθηναίους. Ο Θησέας, πραγματώνοντας την εξόντωση του Μινώταυρου του θηριώδους συμβόλου της αυταρχικής μινωικής αυτοκρατορίας, κατόρθωσε να καταβαραθρώσει την τυραννία που επέβαλαν οι εξουσιαστές δυνάστες στους αδύνατους κι υποτελείς λαούς με βαρύτατες φορολογίες - ακόμη και με την καταβολή ανθρώπινης ζωής. Με την νίκη του αυτή κατάργησε την απάνθρωπη φορολογία που πλήρωναν οι Αθηναίοι στον Μίνωα, αποστέλλοντας ετησίως στην Κρήτη 7 νέους και 7 νεανίδες για να κατασπαραχθούν από το θηρίο. 

   Μια επίσης ενδιαφέρουσα μυθιστοριακή εκδοχή, μαρτυρεί ότι, η νίκη του Θησέα επί του Μινώταυρου οφείλονταν σε ένα θεϊκό στέμμα που του χάρισε η Αμφιτρίτη. Η αφήγηση αυτής της μυθιστορίας ξεκινάει από την έλευση του Μίνωα στην πόλη των Αθηνών, για να απαιτήσει την παράδοση εφτά νέων και εφτά νεανίδων. Τότε όμως, εμφανίστηκε εμπρός του ο Θησέας και με μια ατρόμητη συμπεριφορά του είπε ότι ήταν κι αυτός ευγενής αφού πατέρας του ήταν ο Ποσειδώνας, όπως πατέρας του Μίνωα ήταν ο Δίας.  

     Ο Μίνωας, για να τον δοκιμάσει, πέταξε στα βαθιά της θάλασσας ένα δακτυλίδι και του ζήτησε να του το ξαναφέρει. Έκπληκτος τότε, είδε τον Θησέα να βουτάει στα σκοτεινά νερά και μέσα σε λίγα λεπτά να αναδύεται με το δαχτυλίδι στο χέρι. Εκεί στα μεγάλα βάθη συνάντησε τον Ποσειδώνα, ο οποίος και του έδωσε το δαχτυλίδι του Μίνωα. Η Αμφιτρίτη, η ακόλουθος του Ποσειδώνα, έδωσε στον Θησέα ένα θεϊκό στέμμα. Το θεϊκό στέμμα του Θησέα φωτοβολούσε, όπως το στέμμα των αγίων, γιατί ο Θησέας ήταν γεννημένος για να αντιμετωπίσει το κακό του κόσμου. Έχοντας την προστασία του θεϊκού στέμματος κατάφερε να βγει αλώβητος από τον λαβύρινθο, σκοτώνοντας τον Μινώταυρο. Το στέμμα ή στέφανος ή κορώνα του Θησέα, έγινε δώρημα του ήρωα προς την αγαπημένη του Αριάδνη. Μετά όμως από την ιστορική περιπέτεια, των δύο ερωτευμένων πρωταγωνιστών, το στέμμα του Θησέα ή της Αριάδνης καταστερίστηκε στον ουράνιο θόλο, λαμβάνοντας την θέση του αστερισμού του Στεφάνου (Corona Borea).

Στο κτίριο της αρχαίας Πομπηίας, που ονομάζεται Βασιλική, βρέθηκε αυτή η αρχαία τοιχογραφία που παριστάνει τον ήρωα Θησέα ως νικητή του Μινώταυρου και τα νέα παιδιά των Αθηναίων 

να του φιλούν τα χέρια και τους πόδες προς έκφραση ευγνωμοσύνης.

   Μετά το πέρας της αποστολής του, η επιστροφή στην Αθήνα, τον ανέδειξε σύντομα ως έναν ηγέτη άξιο ν' αφήσει το όνομα του εις την αθάνατον μνήμη της ιστορίας. Ήταν αυτός όπου εν τέλει καθόρισε την Δημοκρατική συνείδηση της πολιτείας των Αθηναίων, αρχής γενομένης από του Κέκροπος. Έκτοτε, ο Θησέας, θεωρούνταν ως κύριος υπερασπιστής κάθε αδικημένου ανθρώπου και γνήσιος υποστηρικτής του δικαίου[1]. Μάλιστα, σε όλη του τη θητεία βοηθούσε και προστάτευε τους ασθενείς κι αδυνάτους τιθέμενος ως αρωγός σε κάθε ανθρωπιστική δραστηριότητα. Με λίγα λόγια, υπήρξε ένας άνθρωπος του λαού που συμπεριφέρονταν φιλάνθρωπα σε οιανδήποτε ικεσία και παράκληση των αδυνάτων κι αδικημένων.

    Σύμφωνα με τα παρατιθέμενα βιογραφικά στοιχεία, ο Θησεύς, ο γιος του Αιγέα, ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Αθήνας που εφήρμοσε το πολιτειακό σύστημα της Δημοκρατίας. Γι' αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί ο πρώτος δημοκράτης βασιλέας της παγκόσμιας ιστορίας. 

  Από το βιβλίο του Πλούταρχου, αντλώ την ιστορική καταγραφή της πρώτης διακήρυξης των δημοκρατικών θεσμών, στο κλεινόν άστυ των Αθηνών, όταν ο Θησεύς, πρότεινε προς τους οικονομικά δυνατούς πολίτες να προάγουν το Αθηναϊκό πολίτευμα σε αβασίλευτο και δημοκρατικό, με μοναδικό ηγέτη στις μάχες αυτόν, ως πολέμαρχο, και παράλληλα προστάτη των νόμων: «...οῖς δὲ δυνατοῖς ἀβασίλευτον πολιτείαν προτείνων καὶ δημοκρατίαν, αὐτῷ μόνον ἄρχοντι πολέμου καὶ νόμων φύλακι χρησομένην» ("Βίοι Παράλληλοι - Θησεύς", παρ. 24). 

   Επιπλέον, ο περιηγητής Παυσανίας, κατέγραψε ότι, στην Βασιλική στοά του Κεραμικού υπήρχε ζωγραφισμένος ο Θησέας, μαζί με την Δημοκρατία και τον Δήμο, γιατί εκείνος πρώτος θέσπισε τους δημοκρατικούς νόμους δίδοντας ίσα πολιτικά δικαιώματα στους Αθηναίους. Ιδού και η αρχαία γραφή: "στοὰ δὲ ὄπισθεν ᾠκοδόμηται γραφὰς ἔχουσα θεοὺς <τοὺς> δώδεκα καλουμένους· ἐπὶ δὲ τῷ τοίχῳ τῷ πέραν Θησεύς ἐστι γεγραμμένος καὶ Δημοκρατία τε καὶ Δῆμος. δηλοῖ δὲ ἡ γραφὴ Θησέα εἶναι τὸν καταστήσαντα Ἀθηναίοις ἐξ ἴσου πολιτεύεσθαι·" (Παυσανίου, Ελλάδος περιήγησις-Αττικά, Ι.3.3).

  Ωστόσο, η βασιλεία δεν καταλύθηκε άμεσα αλλά διατηρήθηκε μέχρι την εποχή της βασιλείας του Κόδρου. Σήμερα, το πολίτευμα της Αθήνας, της προϊστορικής έως και αρχαϊκής εποχής, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συγγενές ως προς την έννοια της βασιλευομένης δημοκρατίας της νεότερης ιστορίας. 

   Συνάμα, οι Αθηναίοι, σε όλη την μεγάλη και ένδοξη πορεία της ιστορίας τους, λάτρεψαν τον Θησέα και τον είχαν ως πρότυπο δικαιοσύνης και φιλανθρωπίας. Αυτό ίσχυσε μέχρι και τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της έμφυτης δικαιοσύνης των Αθηναίων πολιτών, που το κληρονόμησαν από τον Θησέα, το γνωστοποιεί κι ο Διόδωρος ο Σικελιώτης στα εξής περαιτέρω γραφόμενα: «μόνοι τῶν ἄλλων Ἀθηναῖοι διὰ τὴν ἔμφυτον παρ΄ αὐτοῖς ἐπιείκειαν προσεδέξαντο τοὺς Ἡρακλείδας» (βιβλίο 4ο 57.4) μεταφρ. [οι μοναδικοί από όλους τους Έλληνες, οι Αθηναίοι, με την έμφυτη δικαιοσύνη - επιείκεια  δέχτηκαν τους Ηρακλείδες]. 

    Ίσως, αυτό να εννοούσε κι ο Αιγύπτιος ιερέας, με τον οποίον συνομίλησε ο Σόλων στην Σαΐδα, λέγοντας ότι, το γένος των Αθηναίων υπήρξε το πιο ευγενικό γένος των ανθρώπων (Δες, Τίμαιος του Πλάτων). Διότι, το Αθηναϊκό γένος, γεννούσε έννοιες πανανθρώπινες. Άλλωστε, για πρώτη φορά στα πολιτειακά δρώμενα του δημοκρατικού διαλόγου,  διακηρύχθηκε από τον Περικλή, η έννοια της αξίας της ανθρώπινης ζωής που δεν μπορεί να αφαιρείται ή να κακοποιείται χωρίς την επιμέλεια μιας ένορκης δικαστικής αρχής. 

     Τελικά, οι γηγενείς κάτοικοι των Αθηνών, υπήρξαν τόσο περήφανοι για τον ήρωα τους, γι' αυτό κι αποκαλούνταν όλοι ως γνήσιοι απόγονοι του Θησέως. Δι' αυτό το λόγο, ονόμαζαν την πόλη των Αθηνών και πόλη του Θησέως. Συνήθιζαν δε να κατονομάζονται κι οι ίδιοι ως Θησηΐδες.  

      

Υποσημειώσεις

1.Όλη αυτή η δεοντολογία, ξεκίνησε από τον Θησέα, του οποίου οι σχέσεις με το μαντείο των Δελφών ήταν στενότατες. Μάλιστα, η αρχαιολογική σκαπάνη, ανακάλυψε ένα ίδρυμα θεωρούμενο ως θησαυρό ή ιερό του Θησέως. Το μαντείο το Δελφών είχε εξαγγείλει, από εκείνη την εποχή, χρησμούς και προφητείες περί της ελεύσεως του Ηλίου της Δικαιοσύνης, στο πλανήτη γη. Δηλαδή περί του Υιού και Θεού λυτρωτή των ανθρώπων - εκ του θανάτου της βροτής φύσεως - του οποίου το όνομά θα είναι, Ιησούς Χριστός. Θεωρητικά, όλοι οι ήρωες της περιόδου της Αργοναυτικής εκστρατείας είχαν μυηθεί στο μυστήριο της παλιγγενεσίας του ανθρώπου και γνώριζαν την ύπαρξη Ενός Τριαδικού Θεού δημιουργού των πάντων. Όλοι οι ήρωες της Αργοναυτικής εκστρατείας ήταν εκλεγμένοι για να τους γνωστοποιηθούν τα μελλούμενα που προφήτευαν περί της Ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου και της επερχόμενης παλιγγενεσίας του ανθρώπου δια της σταυρώσεως και αναστάσεως του Θεανθρώπου. Υπενθυμίζω, επίσης, την συνήθεια των Αθηναίων να ομνύονται υπέρ του Αγνώστου Θεού. Αυτό όμως είναι ένα άλλο κεφάλαιο, πού ίσως κάποτε να αναρτηθεί...

      

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πλούταρχου, Βίοι Παράλληλοι -Θησεύς/Ρωμύλος
Διοδώρου Σικελιώτη, Ιστορική Βιβλιοθήκη
Πλάτων, Τίμαιος
Ιωάννης Μαλαλάς, Χρονογραφία
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Β', εκδ. Αθηνών, Αθήνα 1989
HYGINUS, ASTRONOMICA