ЭIЄ
ΤΟ ΕΝΤΕΧΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΚΑΙ Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΦΕΡΩΝΥΜΙΑΣ ΤΟΥ
ἔρευνα & συγγραφή: Ἰωάννης Γ. Βαφίνης
Στὰ μεταοθωμανικὰ χρόνια, ὅπου ἡ ἀρχέγονος Ἑλλὰς κατάφερε νὰ ἀποκτήσει τὴν πολυπόθητη ἐλευθερία της, διενεργήθηκε εἰς τοὺς πνευματικοὺς κόλπους τῶν Ἀθηνῶν ἡ ἰδεολογική κίνηση τῆς ἐπανελληνήσεως.
Ἐν ὀλίγοις τὸ 1840 εἰς τὴν Ἀθήνα ἡ ἐν λόγῳ ἰδέα βρῆκε ἔφορο ἔδαφος στὶς μετερχόμενες γενιὲς τῶν ἐλεύθερων Ἑλλήνων ποὺ παρ' ὅτι ἔζησαν πλησίον τοῦ χρονικοῦ τέλους τις σκλαβιᾶς, δὲν δίστασαν ἄμεσα νὰ ἀποκοποῦν ἀπὸ τὴν πολιτιστικὴ ἐπιρροὴ τῆς ἀσιατικὴς περσικοοθωμανικὴς ἐπιρροῆς, ποὺ ἐπέδραμε καταλυτικὰ στὴν ἔκφραση τῶν σκλαβωμένων ρωμιῶν τὰ προηγούμενα 400 χρόνια, καὶ νὰ προσδεθοῦν στὸ ἅρμα τῆς Εὐρώπης ὅπου φωτισμένοι Ἕλληνες διδάσκαλοι μετανάστες εἶχαν συνδράμη στὴν ἀναγέννηση ἀλλὰ καὶ στὴν πρωτόφαντη ἄνθιση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ.
Κάποιοι ἐξ αὐτῶν, ἐπανερχόμενοι στὴν ἡμετέρα πατρίδα, μεθόδευσαν τὴν ἐπαναφορὰ τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πνεύματος στὴν τέχνη καὶ τὰ γράμματα. Ἐπικορωνίδα τῆς ἰδέας ἦταν ἡ ἐπιτηδευμένη μορφὴ οἱασδήποτε τέχνης βασιζόμενης στὴν ἰδέα τοῦ κλασσικοῦ θεωρητικοῦ συστήματος. Ἡ ὀνοματοθεσία τῆς ποιοτικῆς μουσικῆς προσδιορίστηκε μὲ
τὴν λέξη ἔντεχνη μουσικὴ.
Ἡ ἔντεχνη μουσικὴ καὶ τὰ τραγούδια ἐμφανίζονται οὐσιαστικά στὴν Ἀθήνα κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 20ου αἰῶνα δηλαδὴ ἀπὸ τὸ 1906 ἐὼς τὴν περίοδο τοῦ μεσοπολέμου.
Ὡστόσο, ὑπάρχουν ἐνδείξεις ὅτι τὸ ἔντεχνο τραγούδι ξεκίνησε πρὶν τὴν ἑλληνικὴ ἐξέγερση τοῦ 1821 ὅταν Ἕλληνες κιθαρωδοὶ σὲ εὐρωπαϊκὸ ἔδαφος παιάνιζαν ἄσματα τῆς παλλιγενεσίας τοῦ ἔθνους.
Συνάμα, τὴν ἠλεκτρονικὴ Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη οἱ ἀρχειοθετημένες παρτιτοῦρες τῶν σημαντικῶν συνθετῶν τῆς πολιτιστικῆς ἀκμῆς τῶν Ἀθηνῶν κατὰ τὶς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 20ου αἰῶνα - ὅπως φερειπείν, τοῦ Νικόλαου Κόκκινου, τοῦ Δημήτρη Ρόδιου, τοῦ Νίκου Χατζηαποστόλου του Θεόφραστου Σακελλαρίδη κ.α. - καταχωροῦνται μὲ τὴν ἐπωνυμία τοῦ ὅρου "ἔντεχνη μουσική"!
Ἐν τούτοις, ἡ πρώτη ἀναφορὰ τῆς λέξης αὐτῆς, ὡς μουσικὸς ὅρος, συναντιέται στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία στὸ "ΠΕΡΙ ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΥ" κείμενο τοῦ Διόδωρου τοῦ Σικελιώτη.
ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΣ
Εἰς τὸ πόνημα αὐτό, ὁ Διόδωρος, σημειώνει ὅτι: "...καὶ δὴ τί μέλος Τέρπανδρος ἐντέχνως κιθαρίσας...".
Ὁ Τέρπανδρος, λοιπόν, θεωρεῖται ἕνας ἀπὸ τοὺς κιθαρωδοὺς ποὺ ἐνεπλέκεται στὸ λύσιμο μιᾶς ἔριδας. Κατὰ τὸν καιρὸ ἐκεῖνο ἕνας χρησμὸς κατέστησε τὸν Μηθυμναῖο κιθαρωδὸ μουσικοθεραπευτὴ μιᾶς διχόνοιας μεταξὺ τῶν Λακεδαιμονίων.
Ὅταν ἐκεῖνος ἔντεχνα κιθαρώδησε τὸ ἆσμα ποὺ εἶχε συνθέση εἰδικὰ γι' αὐτὴ τὴν περίπτωση, οἱ Λακεδαιμόνιοι ἄρχισαν νὰ κλαῖνε ἀπὸ συγκίνηση καὶ μετανοημένοι ἄρχισαν νὰ ἀγκαλιάζονται συμφιλιωμένοι.
Ιδού και το αρχαίο κείμενο: «Κιθαρωδὸς ὁ Τέρπανδρος, τῷ γένει Μηθυμναῖος στασιασάντων δὲ ποτὲ τῶν Λακεδαιμονίων, χρησμὸς αὐτοῖς ἐξέπεσε, πάλιν φιλιωθῆναι, ἂν ἐκ Μηθήμνης Τέρπανδρος ἐκείνους κιθαρίση καὶ δὴ τί μέλος Τέρπανδρος ἐντέχνως κιθαρίσας, αὐτοὺς πάλιν συνήρμοσε, Διόδωρος ὡς γράφει, τῆς ἁρμονίας τὴ ὠδή. καὶ γὰρ μετατραπέντες ἀλλήλους περιέβαλον, ἠσπάζοντο δακρύοις.» [Διοδώρου Σικελιώτου Ιστορική βιβλιοθήκη fragmenta "εκ της εβδόμης" ]
Ἡ ἔννοια του ἐντέχνως κιθαρώδησε σημαίνει ὅτι ἡ ὠδὴ ἑρμηνεύτηκε μὲ δεξιότητα ἤτοι καὶ δεξιοτεχνία. Ἡ ἐπιτηδευμένη τέχνη ἔναντι τῆς ἀνεπιτήδευτης λαϊκῆς δημιουργίας ἐμφανῶς ἐνέχει στοιχεῖα ὑπεροχῆς!
Στὴν ἐπιτομὴ τοῦ μεγάλου λεξικοῦ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας τῶν Liddel & Scott ἡ λέξη ἔντεχνος ἐτυμολογεῖται ὡς ἑξῆς: «ἔντεχνος, -ὀν (τέχνη), αὐτὸς ποὺ εἶναι ἐντὸς τῶν ὁρίων τῆς τέχνης, ποὺ ἐμπίπτει στὸ πεδίο καλλιτεχνικό, σὲ Πλάτ.».
Παράλληλα, στὸ Νεότερο Ἐγκυκλοπαιδικὸ λεξικὸ τοῦ Ἡλίου ἐπισημαίνετε ἡ ἔννοια τοῦ ἔντεχνου εἴδους στὴν μουσικὴ ἑρμηνεία μὲ τὰ ἑξῆς σχόλια: «ΕΝΤΕΧΝΟΣ. Ὁ συμφώνως πρὸς τοὺς κανόνας τῆς τέχνης κατασκευασμένος, ὁ τεχνικός. Τὸ ἐπίρρημα εἶναι: ἐντέχνως, ἤτοι μετὰ τέχνης, ἀλλὰ καὶ κατόπιν καταλλήλου προετοιμασίας, κατόπιν προλειάνσεως τοῦ ἐδάφους: πλῆγμα καταφέρει ἐντέχνως. Δημωδῶς: μὲ τρόπο».
Ἐν κατακλεῖδι γίνεται ἀντιληπτό, μέσα ἀπὸ ὅλη αὐτὴ τὴν μικρὴ διείσδυση στὸ θέμα τῆς ἐντεχνότητος ὅτι, ἡ ἐντέχνως ἀπόδοση πάσας ἐνέργειας καὶ δὴ ἐν τὴν μουσικὴ ἑρμηνεία δεικνύει τὴν δεξιότητα ὠσαύτως καὶ τὴν δεξιοτεχνία συντελεσθεῖσα ἐκ τῆς προετοιμασίας, δηλαδή, τῆς ἐξασκήσεως διὰ τὴν ἐπίτευξη ὑψηλῆς ποιότητας κατὰ τὴν ἐκτέλεση.
Οὕτως καὶ ἡ ποιοτικὴ μουσικὴ ὀνομασθεῖσα δικαίως ἔντεχνη καὶ τὸ ἔντεχνο τραγούδι μέρος αὐτῆς!!
ΧΑΙΡΕΤΑΙ!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Διοδώρου Σικελιώτου Ιστορική βιβλιοθήκη fragmenta "εκ της εβδόμης"
-Liddel & Scott, Επιτομή του μεγάλου λεξικού της ελληνικής γλώσσης, Τόμος 2 Δ -Ζ
- Νεότερο Εγκυκλοπαιδικό λεξικό του Ηλίου
-Κώστας Μυλωνᾶς, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ τραγουδιοῦ 1, ἐκδόσεις Κέδρος, Ἀθήνα, 1984
