Γιατί ο ναός του Θησέα μετεβλήθει σε ναό του Αγίου Γεωργίου;
(Θησέας κι Αη-Γιώργης τι κοινό
(Θησέας κι Αη-Γιώργης τι κοινό
συνδέει τους δύο Έλληνες στην Αθήνα;)
Έρευνα και συγγραφή: ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΒΑΦΙΝΗΣ
Εις την αρχαία Αθήνα έζησε και μεγαλούργησε ο υιός του Αιγέως και της Αίθρας, ο Έλλην Αττικός Θησέας. Μετά τους πολυθρύλυτους άθλους του, μεταβαίνοντας Αθήνησιν, έλαβε να εκτελέσει το σημαντικότερον άθλον, όπως, την εξόντωση του αντίθεου θηρίου της Κρήτης, τον Μινώταυρο.
Σε αντιπαραβολή, κατά τα ελληνορωμαϊκά χρόνια, ένας νεαρός Έλλην επονόματι Γεώργιος, όπου γίνεται ρωμαίος στρατιωτικός του ιππικού του αυτοκράτορος Διοκλητιανού, πιστεύσας στον Ιησού Χριστό διαπράττει δεκάδες θαύματα. Στην μνήμη του χριστεπώνυμου πληρώματος το σημαντικότερον θαύμα του που θα του αναγνωρισθεί θεωρείται η εξόντωση του θηριώδους δράκου, του οποίου η απειλή της ζωής πολλών ανθρώπων αλλά κυρίως μιας βασιλοπούλας της Λιβύης είχε καταντήσει βασανιστική.
Ο Θησέας πάλιν, επιστρέφοντας εις Αθήνας, μετά την νίκη του επί του Μινωταύρου, ανακηρύσσεται βασιλιάς, αλλά λίγο χρόνο έτι παραδίδει τις εξουσίες στον λαό, μετατρέποντας το πολίτευμα σε δημοκρατία και κρατάει για τον εαυτό του την ιδιότητα του πολέμαρχου: "τοῖς δὲ δυνατοῖς ἀβασίλευτον πολιτείαν προτείνων καὶ δημοκρατίαν αὐτῷ μόνον ἄρχοντι πολέμου" (Πλουτάρχου Βίοι-Θησεύς 24.1).
Ο Θησέας, ως γιός του Αιγέως ή Ίππιου Ποσειδώνος, έχει στο γονίδιο του την ιππική τέχνη. Ήταν ιπποτρόφος, ιππευτής και ιππομάχος. Ως ιππευτής, εξεστράτευσε κάποιες φορές, μετά του αδελφικού του φίλου Πειρίθοου, κατά των εχθρών των Ελλήνων. Το ίδιο ακριβώς συναντάμε και στο Αή-Γιώργη, ήταν ένας καβαλάρης, στρατιωτικός του ιππικού, όπου μετά την αγιοκαταταξή τους ως μεγαλομάρτυρας του δόθηκε η προσωνυμία του στρατηλάτη ιππομάχου. Εκεί στα ουράνια συνδέθηκε φιλικά, παρά τω Θεώ, με τον μετέπειτα συμπολεμιστή του Άγιο Δημήτριο. Οι κοινές τους εμφανίσεις από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια τους απεκατέστησαν στην μνήμη του λαού ως δύο αρχαίοι ήρωες ιππευτές προστάτες των αδυνάτων και πτωχών χριστιανών. Η εικόνα τους, ίσως, να φάνταζε για τους αρχαίους Αθηναίους ωσάν τις μορφές των αρχαίων Έλληνων ιππηλατών Θησέα και Ηρακλή που τους ένωνε και δεσμός πρώτου βαθμού συγγένειας. Μάλιστα, τα ανάγλυφα του ναού του Θησέα στην περιοχή του Αγοραίου Κολωνού ήταν αφιερωμένα και στους δύο ήρωες.
Ο Αθηναίος ήρωας Θησέας, εκτός απ' την σωματική του ρώμη, διέθετε και ψυχικά χαρίσματα. Παρά τα υψηλά αξιώματα εξουσίας και το φόβητρο της παρουσίας του προς στους αντιπάλους του ήτανε καλόψυχος με σπάνια ψυχικά χαρίσματα. Στην βιογραφία του, ο Πλούταρχος, μετά από αιώνες, περιγράφει τις καλές φήμες που διασώζονταν για τον Έλληνα Θησέα. Λέγεται ότι, και εν ζωή υπήρξε υπερασπιστής των αδικημένων και αδυνάτων. Το ίδιο ακριβώς περιγράφεται και για τον Άγιο Γεώργιο που θεωρούνταν των πτωχών υπερασπιστής. ιδού και τα γραφόμενα από το Απολυτίκον του:
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ Ήχος δ'Ὡς τῶν αἰχμαλώτων ἐλευθερωτής, καὶ τῶν πτωχῶν ὑπερασπιστής, ἀσθενούντων ἰατρός, βασιλέων ὑπέρμαχος,Τροπαιοφόρε Μεγαλομάρτυς Γεώργιε, πρέσβευε
Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Επιπλέον, ο Θησεύς άσκησε επί των ημερών του τέτοια επιρροή εις στο λαό των Αθηνών, όπου ακόμα και μετά από πολλά χρόνια μετά τον θάνατον του θεσπίστηκε ο νόμος της ασυλίας προς κάθε αδύναμο άνθρωπο κατατρεγμένο που κατέφευγε ως ικέτης στον τάφο του. Ιδού και τα λεχθέντα του Πλούταρχου, που εξιστορεί την ανακομιδή των λειψάνων του οσιακού ηρώος των Αθηνών και την μεταφορά τους στην Αθήνα όπου ετέθηκαν εις τύμβον και άνωθεν χτίσθηκε ναός όπου προστάτευε τους πτωχούς και αδυνάτους: "μετὰ δὲ τὰ Μηδικὰ Φαίδωνος ἄρχοντος μαντευομένοις τοῖς Ἀθηναίοις ἀνεῖλεν ἡ Πυθία τὰ Θησέως ἀναλαβεῖν ὀστᾶ καὶ θεμένους ἐντίμως παρ᾽ αὑτοῖς φυλάττειν. ἦν δὲ καὶ λαβεῖν ἀπορία καὶ γνῶναι τὸν τάφον ἀμιξίᾳ καὶ χαλεπότητι τῶν ἐνοικούντων Δολόπων. οὐ μὴν ἀλλὰ Κίμων ἑλὼν τὴν νῆσον, ὡς ἐν τοῖς περὶ ἐκείνου γέγραπται, καὶ φιλοτιμούμενος ἐξανευρεῖν, ἀετοῦ τινα τόπον βουνοειδῆ κόπτοντος, ὥς φασι, τῷ στόματι καὶ διαστέλλοντος τοῖς ὄνυξι θείᾳ τινὶ τύχῃ συμφρονήσας ἀνέσκαψεν. [36.2] εὑρέθη δὲ θήκη τε μεγάλου σώματος αἰχμή τε παρακειμένη χαλκῆ καὶ ξίφος. κομισθέντων δὲ τούτων ὑπὸ Κίμωνος ἐπὶ τῆς τριήρους, ἡσθέντες οἱ Ἀθηναῖοι πομπαῖς τε λαμπραῖς ἐδέξαντο καὶ θυσίαις ὥσπερ αὐτὸν ἐπανερχόμενον εἰς τὸ ἄστυ. καὶ κεῖται μὲν ἐν μέσῃ τῇ πόλει παρὰ τὸ νῦν γυμνάσιον, ἔστι δὲ φύξιμον οἰκέταις καὶ πᾶσι τοῖς ταπεινοτέροις καὶ δεδιόσι κρείττονας, ὡς καὶ τοῦ Θησέως προστατικοῦ τινος καὶ βοηθητικοῦ γενομένου καὶ προσδεχομένου φιλανθρώπως τὰς τῶν ταπεινοτέρων δεήσεις."
Ο ναός του Θησέα, που σήμερα σώζεται σχεδόν ακέραιος, κατά τα χριστιανικά χρόνια μετατράπηκε σε ναό του Αγίου Γεωργίου. Η συνταύτιση του τοπικού ήρωα των Αθηνών και του Αγίου Γεωργίου ήταν ευνόητη,καθότι, στην συνείδηση των Αθηναίων πρωτοχριστιανών, οι δύο Ελλήνες παρά την ετεροχρονικότητα τους εμφάνιζαν ομοιότητες στον βίο τους που τους καθιστούσαν, δια την αμέριστη φιλανθρωπία τους, ανθρώπους του Θεού!!
Ένα ακόμα κοινό χαρακτηριστικό, του ήρωα Θησέα και του Άγιου Γεώργιου συμβαίνει να είναι οι θαυματουργικές εμφανίσεις τους εν καιρώ πολέμου, υποβοηθώντας τις παρατάξεις των ελληνικών στρατευμάτων. Ο Θησέας, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, εμφανίστηκε με την μορφή φάσματος πολεμώντας στο πλευρό των συνδημοτών του Αθηναίων εναντίων των Περσών. ιδού και τα γραφθέντα αρχαία σχόλια: "χρόνοις δ᾽ ὕστερον Ἀθηναίους ἄλλα τε παρέστησεν ὡς ἥρωα τιμᾶν Θησέα, καὶ τῶν ἐν Μαραθῶνι πρὸς Μήδους μαχομένων ἔδοξαν οὐκ ὀλίγοι φάσμα Θησέως ἐν ὅπλοις καθορᾶν πρὸ αὐτῶν ἐπὶ τοὺς βαρβάρους φερόμενον."(35.3).
Ανάλογες αφηγήσεις έχουν καταγραφεί, στα ιστορικά πρακτικά, για τις εμφανίσεις του Αγίου Γεωργίου, με εξέχουσα εκείνη του βορειοηπειρώτικου μετώπου στο πόλεμο του '40. Στην μαρτυρία αυτή συνέβαλε ένας αιχμάλωτος ιταλός στρατιώτης, αυτόπτης μάρτυρας τους γεγονότος που καταγράφηκε στα ντοκουμέντα του Ελληνικού στρατού. Μάλιστα, μέ γραπτή έκθεση, εστάλθηκε στην Αθήνα από Έλληνα αξιωματικό του μετώπου. Πρόκειται, για μια επίσημη καταγραφή των γεγονότων του Β' Παγκοσμίου πολέμου το 1940. Η μαρτυρία του ιταλού στρατιώτη λέει ότι, κατά την διάρκεια του πολέμου στα ελληνοαλβανικά σύνορα, όταν τα ιταλικά τάγματα εφόδου έκαναν την εαρινή επίθεση, ένας ιππευτής αξιωματικός εμφανίζονταν θαυματουργικά κι έμπαινε εμπόδιο χαλώντας μια τα άρματα μάχης, μια τα τουφέκια τους ή άλλοτε έχαναν τον προσανατολισμό τους έπειτα από μια ξαφνική συννεφιά. Όποτε τον έβλεπαν εμπρός τους, πανικός έπιανε όλο το ιταλικό στράτευμα.
Παράλληλα, ο ιταλός ισχυρίστηκε προς στιγμήν πως δεν ήξερε ποιος ήταν ο μυστηριώδης καβαλάρης. Ωστόσο, μετά από μια ελληνική αντεπίθεση πήγε και κρύφτηκε σ' ένα εκκλησάκι κι εκεί, προσπαθώντας να κρυφτεί, βρέθηκε μπροστά στην εικόνα ενός αγίου καβαλάρη του Αη- Γιώργη. Τότε, κατάλαβε πως αυτός ήτανε ο μυστηριώδης καβαλάρης που τους εμπόδιζε να επιτεθούνε στους Έλληνες.
Ευθύς αμέσως, από ευλάβεια και σεβασμό, ορκίστηκε στον Άγιο ότι, δεν θα επιχειρήση να σκοτώσει Έλληνα κι ούτε θα επιτεθεί εναντίον της Ελλάδος, αλλά θα τιμά δια παντός το όνομα του Αγίου καβαλάρη. Έπειτα, βάδισε προς την ωραία πύλη και βάζοντας μετάνοια ρώτησε τον Άγιο αν μπορούσε να πάρει την εικόνα μαζί του για να μην θεωρηθεί ότι κλέβει την εικόνα του μέσα από την εκκλησία. Κι αφού αισθάνθηκε μια συγκατάβαση του Αγίου πήρε την μικρή εικόνα και την έβαλε στον κόρφο του για να τον φυλάει.
Αργότερα όταν πιάστηκε, μεταξύ των άλλων αιχμαλώτων, δόθηκε η εντολή από το Έλληνικό επιτελείο να παραδώσουν οι αιχμάλωτοι όλα τους τα οπλά και τα εφόδια. Ο ιταλός, παρέδωσε τα πάντα εκτός από την εικόνα. Βλέποντας, οι Έλληνες, ότι κάτι έκρυβε στον κόρφο του τον διέταξαν να παραδώσει το κρυφθέν αντικείμενο. Όταν με τα βίας είδαν ότι έκρυβε μια εικόνα του Αγίου Γεωργίου, ερωτήθει, τι ήθελε μια ορθόδοξη εικόνα στον κόρφο ενός καθολικού. Ο ιταλός, τότε, τους διηγήθηκε τα προλεχθέντα...
Οι Έλληνες στρατιώτες επειδή είδαν ότι ο ιταλός σέβονταν τόσο πολύ τον Αη-Γιώργη, τον φρόντισαν ιδιαίτερα και μάλιστα, μετά την κατάληψη της Ελλάδος από τους Γερμανοϊταλούς, τον φυγάδεψαν στην ιταλία για να τον σώσουν!
Ένα ακόμα κοινό χαρακτηριστικό, του ήρωα Θησέα και του Άγιου Γεώργιου συμβαίνει να είναι οι θαυματουργικές εμφανίσεις τους εν καιρώ πολέμου, υποβοηθώντας τις παρατάξεις των ελληνικών στρατευμάτων. Ο Θησέας, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, εμφανίστηκε με την μορφή φάσματος πολεμώντας στο πλευρό των συνδημοτών του Αθηναίων εναντίων των Περσών. ιδού και τα γραφθέντα αρχαία σχόλια: "χρόνοις δ᾽ ὕστερον Ἀθηναίους ἄλλα τε παρέστησεν ὡς ἥρωα τιμᾶν Θησέα, καὶ τῶν ἐν Μαραθῶνι πρὸς Μήδους μαχομένων ἔδοξαν οὐκ ὀλίγοι φάσμα Θησέως ἐν ὅπλοις καθορᾶν πρὸ αὐτῶν ἐπὶ τοὺς βαρβάρους φερόμενον."(35.3).
Ανάλογες αφηγήσεις έχουν καταγραφεί, στα ιστορικά πρακτικά, για τις εμφανίσεις του Αγίου Γεωργίου, με εξέχουσα εκείνη του βορειοηπειρώτικου μετώπου στο πόλεμο του '40. Στην μαρτυρία αυτή συνέβαλε ένας αιχμάλωτος ιταλός στρατιώτης, αυτόπτης μάρτυρας τους γεγονότος που καταγράφηκε στα ντοκουμέντα του Ελληνικού στρατού. Μάλιστα, μέ γραπτή έκθεση, εστάλθηκε στην Αθήνα από Έλληνα αξιωματικό του μετώπου. Πρόκειται, για μια επίσημη καταγραφή των γεγονότων του Β' Παγκοσμίου πολέμου το 1940. Η μαρτυρία του ιταλού στρατιώτη λέει ότι, κατά την διάρκεια του πολέμου στα ελληνοαλβανικά σύνορα, όταν τα ιταλικά τάγματα εφόδου έκαναν την εαρινή επίθεση, ένας ιππευτής αξιωματικός εμφανίζονταν θαυματουργικά κι έμπαινε εμπόδιο χαλώντας μια τα άρματα μάχης, μια τα τουφέκια τους ή άλλοτε έχαναν τον προσανατολισμό τους έπειτα από μια ξαφνική συννεφιά. Όποτε τον έβλεπαν εμπρός τους, πανικός έπιανε όλο το ιταλικό στράτευμα.
Παράλληλα, ο ιταλός ισχυρίστηκε προς στιγμήν πως δεν ήξερε ποιος ήταν ο μυστηριώδης καβαλάρης. Ωστόσο, μετά από μια ελληνική αντεπίθεση πήγε και κρύφτηκε σ' ένα εκκλησάκι κι εκεί, προσπαθώντας να κρυφτεί, βρέθηκε μπροστά στην εικόνα ενός αγίου καβαλάρη του Αη- Γιώργη. Τότε, κατάλαβε πως αυτός ήτανε ο μυστηριώδης καβαλάρης που τους εμπόδιζε να επιτεθούνε στους Έλληνες.
Ευθύς αμέσως, από ευλάβεια και σεβασμό, ορκίστηκε στον Άγιο ότι, δεν θα επιχειρήση να σκοτώσει Έλληνα κι ούτε θα επιτεθεί εναντίον της Ελλάδος, αλλά θα τιμά δια παντός το όνομα του Αγίου καβαλάρη. Έπειτα, βάδισε προς την ωραία πύλη και βάζοντας μετάνοια ρώτησε τον Άγιο αν μπορούσε να πάρει την εικόνα μαζί του για να μην θεωρηθεί ότι κλέβει την εικόνα του μέσα από την εκκλησία. Κι αφού αισθάνθηκε μια συγκατάβαση του Αγίου πήρε την μικρή εικόνα και την έβαλε στον κόρφο του για να τον φυλάει.
Αργότερα όταν πιάστηκε, μεταξύ των άλλων αιχμαλώτων, δόθηκε η εντολή από το Έλληνικό επιτελείο να παραδώσουν οι αιχμάλωτοι όλα τους τα οπλά και τα εφόδια. Ο ιταλός, παρέδωσε τα πάντα εκτός από την εικόνα. Βλέποντας, οι Έλληνες, ότι κάτι έκρυβε στον κόρφο του τον διέταξαν να παραδώσει το κρυφθέν αντικείμενο. Όταν με τα βίας είδαν ότι έκρυβε μια εικόνα του Αγίου Γεωργίου, ερωτήθει, τι ήθελε μια ορθόδοξη εικόνα στον κόρφο ενός καθολικού. Ο ιταλός, τότε, τους διηγήθηκε τα προλεχθέντα...
Οι Έλληνες στρατιώτες επειδή είδαν ότι ο ιταλός σέβονταν τόσο πολύ τον Αη-Γιώργη, τον φρόντισαν ιδιαίτερα και μάλιστα, μετά την κατάληψη της Ελλάδος από τους Γερμανοϊταλούς, τον φυγάδεψαν στην ιταλία για να τον σώσουν!
Οι εικόνες των δύο ετερόχρονων προσώπων της ελληνικής ιστορίας. του ήρωα
προφητάνακτα Θησέα και του Αγίου Γεωργίου πέρα της ομοιότητας των ενάρετων πράξεων διακρίνουμε και μια έντονη επιρροή στην κίνηση του κεφαλιού προςτην ευώνυμον πλευρά του ώμου και το δεξί χέρι ανασηκωμένο πάνω από τον δεξιό ώμο ένδειξη της θείας δύναμεως που επενεργεί εις την κετέλεσιν του ιερού καθήκοντος δια την πάταξη του κακού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι-Θησεύς
-Συναξαριστής Ορθοδόξου Πίστεως
