ЭIЄ

ΚΥΝΟΣΑΡΓΕΣ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ
(Ο ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ, Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΗΡΑΚΛΗΣ ΚΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ)

ΕΡΕΥΝΑ & ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΦΙΝΗΣ

  Κάποτε στην περιοχή Κυνοσάργους βρίσκονταν ένα από τα τρία αρχαία γυμνάσια των Αθηνών. Εκεί στις όχθες του Ιλισσού, κρύβεται μία μακράν ιστορία, απ' την εποχή όπου γυμνάζονταν ο Ηρακλής κι αργότερα ο Θεμιστοκλής κι ο Αντισθένης. Μάλιστα, ο τελευταίος ίδρυσε την φιλοσοφική του σχολή στην παριλίσσια περιοχή.
  Τα σύγχρονα ερείπια,  της αρχαιολογικής ανασκαφής, ανάγονται στα χρόνια του Αδριανού, κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ωστόσο, σύμφωνα με την ιστορική καταγραφή του Πλούταρχου, ο πρώτος που θέτει τα θεμέλια της ανέγερσης γυμναστηρίων, υπό την μορφή παλαίστρας, ήταν ο θρυλικός ήρωας και βασιλιάς των Αθηνών Θησέας.

Ο Αντισθένης ο Αθηναίος, ήταν ο ιδρυτής της κυνικής

 φιλοσοφικής σχολής στην περιοχή του Κυνοσάργους. 

Επειδή ο πατέρας του κατάγονταν από την Αθήνα ενώ η μητέρα του 

από την Θράκη ήταν καταχωρημένος στα μητρώα ως νώθος 

κι ίσως δια αυτό ίδρυσε την σχολή του εκτός των τειχών της 

πόλεως όπου εκεί κατά την εφηβεία του θα εγυμνάζοντο.

 Οι μαρτυρίες του περιηγητή Παυσανία εξακριβώνουν την πρώιμη εγκαθίδρυση παλαιστικών γυμνασίων στην Αθήνα, δια την εκπαίδευση των ανήλικων αλλά και ενηλίκων ελευθέρων και γνήσιων πολιτών, από τον εφευρέτη των παλαιστικών ήτοι και πολεμικών τεχνών βασιλέα και πολέμαρχο Θησέα. Επιπροσθέτως, ο ιστοριογράφος Ίστρος αναφέρει ότι, την παλαιστική-πολεμική τέχνη την δίδαξε στον Θησέα ή θεά Αθηνά. Οπότε η προέλευση της ήταν εκ των ουρανιώνων θεών!
 Τα αρχαία γυμνάσια, της Αθήνας, υπήρξαν κοινωφελείς ιδρύματα[1] δια την προσέλευση των Αθηναίων νέων, γόνων ελευθέρων πολιτών με γνήσια αθηναϊκή καταγωγή. Τα γυμνάσια αυτά βρίσκονται εντός των τειχών της πόλεως. Τα εκτός των τειχών, όπως αυτό στην περιοχή Κυνοσάργους, ήταν για να προσέρχονται τα νώθα παιδιά, δηλαδή, εκείνα που είχαν έναν Αθηναίο γονιό κι έναν μη Αθηναίο.
 Μέσα στην καθημερινή διατριβή, οι νέοι ασκούνταν σε αγωνίσματα και έπαιζαν διάφορα εκπαιδευτικά παιχνίδια. Εκτός από την πάλη, που θεωρούνταν το κύριο τοπικό άθλημα, αγωνίζονταν στον δρόμο, στον δίσκο και στο άλμα. Επιπλέον ασκούνταν και σε διάφορα είδη παιδιάς, όπως: η διελκυστίνδα και η σφαίριση.
  Ο θεσμός της ανοικοδόμησης γυμνασιακών κτιρίων εισήχθη από την ιστορική εποχή του Κλεισθένους, αν και ο Παυσανίας υποστηρίζει και πάλι την προέλευση του θεσμού από την προϊστορική εποχή του βασιλιά της Αθήνας Θησέα, λέγοντας ότι: «παλαιστικὴν γὰρ τέχνην εὗρε Θησεὺς πρῶτος καὶ πάλης κατέστη ὕστερον ἀπ᾽ ἐκείνου διδασκαλία· πρότερον <δὲ> ἐχρῶντο μεγέθει μόνον καὶ ῥώμῃ πρὸς τὰς πάλας.» [Αττικά, παραγρ. 39] μετάφραση: (πρώτος την παλαιστική τέχνη εφεύρε ο Θησέας και η διδασκαλία της πάλης αποκασταθηκε μετά από εκείνον. Πριν από αυτόν, στην πάλη, χρησιμοποιούσαν μόνο το μέγεθος του σώματος μαζί με την σωματική δύναμη).
  Η αρχιτεκτονική των αρχαίων γυμνασίων είχαν κοινό σχέδιο δόμησης. Οι πληροφορίες περί τούτου είναι ελάχιστες. Το σχήμα τους ήταν τετράγωνο ή ορθογώνιο με έκταση των δύο σταδίων(369,8 μέτρα). Τα πέριξ επιστήλια σχημάτιζαν συνήθως τέσσερις  με πέντε στοές. Στις τέσσερις εξ αυτών υπήρχαν εξέδρες με καθίσματα όπου κάθονταν οι φιλόσοφοι και οι σοφιστές και δίδασκαν τους ασκούμενους. Η πέμπτη στοά ήταν διπλή, τοποθετούμενη πάντα προς νότον γωνία, χρησιμοποιούνταν για να ασκούνται οι παίδες κατά τις βροχερές ημέρες.    Εκεί, κατά το ήμισυ της στοάς, βρίσκονταν το Εφηβείον, ένα ευρύχωρο δωμάτιο με καθίσματα και πλάι του, εξ ευωνύμων, το Ελαιοθέσιον όπου οι αγωνιζόμενοι αλείφονταν από τους αλειπτές. Παραδίπλα, βρίσκονταν το Κωρύκειον που ήταν εις χρήση αποδυτηρίων ενώ άλλα περιστύλια αποτελούνταν από το Ψυχρόν λουτρόν, και το Κονιστήριον. Επιπλέον, εκτός των περιστυλίων, υπήρχαν τα Θερμά λουτρά ενώ υπήρχε μία ακόμη στοά που ονομάζονταν Ξυστός που συνδέονται με το στάδιο.
  Εν ολίγοις, οι χώροι των αρχαίων γυμνασίων υπήρξαν το κέντρο της παιδείας των γραμμάτων και της μουσικής σε συνάρτηση πάντοτε με την άθληση του σώματος. Ο πρώτος νομοθέτης των γυμνασίων υπήρξε ο Σόλων, ο οποίος, κατά την παράδοση, είχε αποκλείσει από τους χώρους των γυμνασίων την γυναικεία παρουσία.

  Ωστόσο, εις εκείνους του παλαιούς χρόνους θα πρέπει να βρίσκονταν σ' αυτή την περιοχή και το ιερό του Ηρακλέους[2]. Λέγεται ότι οικοδομήθηκε έπειτα από ένα παράξενο γεγονός κατά την διάρκεια μιας θυσίας, στο ναό του Ολυμπείου Διός. Η διήγηση του συμβάντος άρχεται από την παρουσία ενός λευκού κύνα (σκύλου), ο οποίος άρπαξε ένα τεμάχιον κρέατος εκ της αιματηρής θυσίας. Όταν το αντιλήφθηκαν οι τελετάρχες κυνήγησαν το σκύλο, κι αυτός τρέχοντας εναπόθεσε το τεμάχιο κατά γης, σε εκείνο τον τόπο, πέρα από τη κοίτη του ποταμού Ιλισού. Το σημάδι αυτό έκανε τους Αθηναίους να πιστέψουν πως πρόκειται περί θεοσημείας και έτι δε ονόμασαν την περιοχή του συμβάντος, εκ του λευκού κύνα, Κυνοσάργους. 
 Η ονοματοθεσία προέκυψε εκ του προλεχθέντος γεγονότος, δηλαδή, της ξαφνικής εμφάνισης του λευκού κύνα(κύνας+άργος=σκύλος λευκός), ο οποίος εξηφανίσθει μυστηριώδες όπως είχε μυστηριωδώς εμφανισθεί. Έπειτα, της ανεξερεύνητης διοσημείας, οι Αθηναίοι, ίδρυσαν ναό προς τιμήν του ήρωος και ημίθεου Ηρακλή. Επί τούτου να ειπωθεί ότι, δε επρόκειτο για το Θηβαίο Ηρακλή αλλά για τον επονομαζόμενο Ηρακλή τον Αθηναίο, του οποίου το λειτούργημα υπήρξε εκείνο της ιατρικής.
 Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι κατά τους χριστιανικούς χρόνους η τοπική λατρεία αντικαταστάθηκε από εκείνη του Αγίου Παντελεήμονος, ενός σπουδαστή της ιατρικής και μετέπειτα ιαματικού Αγίου.
 Δυστυχώς, λυπηρό θέαμα παρουσιάζει η παραμέληση των ολίγων αρχαίων οικοδομικών σπαραγμάτων. Η ανάδειξη της περιοχής του Κυνοσάργους θα μπορούσε να είχε ήδη συντελεστεί εφόσον πρωτίστως είχε προβλεφθεί ο καθαρισμός του χώρου ούτως ώστε να μπορεί να γίνει επισκέψιμος.

Τα σημερινά ερείπια του γυμνασίου της περιοχής Κυνοσάργους

στην οδό Βούρβαχη και στο αδιέξοδο της Μιχαήλ Κόκκινου. Είναι 

ένα εκ των τριών γυμνασίων της Αθήνας. Τ' άλλα δύο ήταν το Λύκειο

και η Ακαδημία.

ЭIЄ

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

[1]Όταν, κατά τον 16ο αιώνα, η Ευρώπη στράφηκε προς την σπουδή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού ιδρύθησαν, πρώτα στην Γερμανία, ανώτερα σχολεία όπου οι μαθητές διδάσκονταν ανώτερες επιστήμες από τις σύνηθες, όπως φιλοσοφία και γλώσσες αρχαίων ελληνικών και λατινικών. Τούτο δε επέφερε την γνωστή σε όλους αναγέννηση. Δίχως την απομίμηση της αρχαίου ελληνικού πολιτισμού η Δυτική Ευρώπη θα ήταν ακόμα στη λήθη του σκοτεινού της μεσαίωνα.

[2] Λέγεται μάλιστα ότι μετά την νικηφόρα έκβαση της μάχης του Μαραθώνα, ο στρατηγός Μιλτιάδης με τους οπλίτες του Αθηναίους μετέβησαν από το ιερό του Ηρακλέους Μαραθώνος στο ιερό του Ηρακλέους Κυνοσάργους προσεγγίζοντας όσο το δυνατόν ταχύτερα το κλεινόν άστυ των Αθηνών. Η ταχύτητα της μετάβασης τους παραμένει δια τους ιστορικούς αναλυτές ανεξήγητος και παροιμιώδης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-ΝΕΟΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, εκδ. ΗΛΙΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ, λήμμα: Γυμνάσιον

-Πλούταρχου, Βίοι παράλληλοι-Θησέας

-Παυσανίου, Αττικά

ЭIЄ

ΕΝΑΣ ΚΑΣΤΡΑΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΑΕΙ ΣΕ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ
(Η απαρχή των οπερατικών ευνούχων-καστράτο)

Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Γ. Βαφίνης
-

  Στην ιστορία της δυτικής ευρωπαϊκής μουσικής αναγράφεται μια περίοδο στην οποία άνθισε το είδος της όπερας. Αυτή η ιστορική εποχή συντελέστηκε κατά τους μέσους αιώνες της αναγεννησιακής εποχής. Εντούτοις, το τυπικό της όπερας, πολύ σύντομα, διακρίθηκε μια αυτόνομη μουσική σύνθεση που ονομάστηκε Άρια. Ο μουσικός όρος προήλθε από την ελληνική λέξη αήρ-αέριος. Βασικοί ερμηνευτές του μελωδικού άσματος της Άριας κατέστησαν οι Τενόροι. 

 Ο τενόρος ήταν το υψηλότερο επίπεδο ανδρικής φωνής και η φωνή του μπορούσε να αποδώσει εύκολα το τονικό ύψος του Σολ, του Λα και σε ορισμένες περιπτώσεις του Σι και του Ντο πάνω από το πεντάγραμμο.

Καφφαρέλι ο διάσημος νότιο Ιταλός καστράτο

1710-1783

 Παράλληλα, οι καινοφανείς συνθετικές τάσεις οδήγησαν τους μελουργούς στην αναζήση ενός υψηλότερου επιπέδου φωνήσεως με ανδρικό πρότυπο. Την θέση αυτή θα μπορούσε να την καλύψει μια γυναικεία φωνή του μεσαίου επιπέδου φωνήσεως (mezzo soprano). Καθότι όμως άπασα γυναίκα αοιδός, λόγω των συντηρητικών απόψεων της αναγεννησιακής εποχής περί θεατρικών θεαμάτων, δεν επετρέπετο να συμμετάσχει στα μουσικά έργα της όπερας, το επιλεχθέν ανδρικό πρότυπο υψηλότερης φωνής ήταν ένα κατασκευασμένο παραφύση είδος αοιδού που ονομάστηκε Καστράτο(Castrate).
 Το είδος καστράτο τραγουδιστή ήταν μη φυσιολογικό καθότι πριν την περίοδο μεταφώνησης έπρεπε να αφαιρεθούν με συγκεκριμένο χειρουργικό τρόπο οι όρχεις του. Αυτό γίνονταν για να διατηρηθεί το εφηβικό ηχόχρωμα και οι οξύτατοι μουσικοί φθόγγοι και μετά την ενηλικίωση.
 Το εν λόγω φωνητικό επίπεδο, παρόμοιο σε αρκετές περιπτώσεις με εκείνο μιας λυρικής υψίφωνου, ονομάστηκε στην δυτική μουσική ορολογία coloratura (κολορατούρα). Λέξη προερχόμενη από την αρχαία ελληνική λέξη κάλλος, όπου στην πορεία παραφράσθηκε στο λατινικό coloure = χρώμα.
 Η κολορατούρα ήταν μια μορφή αντρικής και γυναικείας τεχνικής και στηρίζονται στις δεξιοτεχνικές ερμηνείες με φωνητικούς χρωματισμούς ήτοι, κατέντσες, τρίλιες, ευρεία τονικά άλματα και τρέξιμο μιας σειράς από φθόγγους μελωδικής κλίμακας. Το είδος άνθισε κατά την κλασσική, ρομαντική(μπελκάντο) και μπαρόκ εποχή.

Κάρλο Μπρόσκι Φαρινέλλι, ο ξακουστότερος

καστράτο όλων των εποχών της ευρωπαϊκής 

αναγέννησης

 Εις τον πάλαι ποτέ ελληνικό πολιτισμό οι Καστράτο ονομάζονταν Ευνούχοι ή Σπαδών. Οι ιστορικές αναφορές, για την ύπαρξη αυτού του είδους των οπερατικών αοιδών φτάνουν μέχρι την εποχή του Βυζαντίου καθώς υπάρχει καταγραφή κάποιου ευνούχου ψαλμωδού - χορωδού επονόματι Βρύσων. Ο Βρύσων χρημάτισε ως αρχιχορωδός στην αυλή της βασίλισσας Ευδοξίας τον 4ο αιώνα μ.Χ.
 Επίσης, θεωρείται βεβαία η χρήση των αγγελοφώνων καστράτο στην Κωνσταντινούπολη περί τους υπόλοιπους επτά αιώνες, απ' τον 4ο έως 11ο. Υπάρχει μαρτυρία για κάποιο ξένο περιηγητή του 11ου αιώνα, ο οποίος εισήλθε στο ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη και άκουσε υμνωδίες από χορό ευνούχων-καστράτο (δες το βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου, «Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα» τόμος Α'). Αυτό σημαίνει ότι, οι Έλληνες καστράτο προηγήθηκαν των άλλων Ευρωπαίων. Πιο συγκεκριμένα, επί τούτου, βλέπουμε στην κάτωθι εικόνα έναν αγγελόφωνο ευνούχο - καστράτο, σε μια μοναδική απεικόνιση του 11ου αιώνα, να κρατάει ειλητάριο με χριστιανικούς ύμνους.

Βυζαντινός ψαλμωδός castrato του 11ου αιώνος

  Ωστόσο, μια μαρτυρία ενός λεξικού, που οι ετυμολογίες του ανάγονται στα χρόνια του μεσαιωνικού Βυζαντίου ήτοι της Ρωμανίας, ανατρέπει όλα τα στερεότυπα. Όπως αναγράφεται στο λήμμα «Αρμάτειον μέλος», υπήρχε στην αρχαία Ελλάδα ένα είδος τραγουδιού που ονομάζονται Αρμάτειον μέλος εκ του Υμεναίου. Δηλαδή, το Αρμάτειον μέλος ήταν ένας υμέναιος, ένα τραγούδι της νύφης που άδονταν σε οξύ και λεπτόν φθόγγο(μουσική νότα). 

 Το Αρμάτειον μέλος χρησιμοποίησε κι ο Αθηναίος τραγωδός Ευριπίδης. Ο Αθηναίος τραγωδός επιλέγοντας έναν ευνούχο τραγουδιστή για να τραγουδίσει το Αρμάτειον μέλος, οριοθέτησε το τονικό επίπεδο μελωδικής γραμμής, του συγκεκριμένου είδους υμεναίου, που έπειτα καθιερώθηκε μόνο για τις φωνές των ευνούχων-καστράτο. Μάλιστα, λένε ότι πρώτος ο Ευριπίδης κατονόμασε το οξύφωνο μέλος του Υμέναιου ως Αρμάτειον. Ιδού και το αποδεικτικό απόσπασμα από τα λεχθέντα του Μέγα Ετυμολογικού Λεξικού: «...τὸν οὖν ὀξὺν καὶ λεπτὸν φθόγγον ἀρμάτειον ἐκ τοῦτου ὁ Εὐριπίδης ἐκάλεσε· καὶ εὐνούχο εἰσάγει λέγοντα· τοιαῦται δὲ τῶν εὐνοῦχων αἱ φωναί.», ελεύθερη μετάφραση: [Τον οξύ και λεπτό τόνο Αρμάτειον ονόμασε ο Ευριπίδης, και λένε πως χρησιμοποίησε στην μουσική του κάποιον ευνούχο τραγουδιστή. Οι οξείες φωνές ανήκουν στο επίπεδο της φωνής των ευνούχων].
 Κάλλιστα θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε την πρώιμη εισαγωγή των καστράτο στην θεατρική σκηνή από τον μεγάλο τραγωδό Ευριπίδη που προηγήθηκε κατά δύο χιλιάδες διακόσια χρόνια του Γκέοργκ Φρίντριχ Χαίντελ, Τζάκομο Μάγερμπεερ κ.α.

Εικόνες από το Μέγα Ετυμολογικόν Λεξικόν που διέσωσε

 η Άννα Νοταρά μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολεως

 και το αποκατέστησε τρεις αιώνες αργότερα ο THOMAS GAISFORD

  στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Στην πρώτη εικόνα βλέπουμε 

τα γραφόμενα περί του λήμματος "Αρμάτειον μέλος".

 Επιπλέον, οδηγούμενοι στην μουσική θεωρία των αρχαίων Ελλήνων,  τη μήτρα της παγκόσμιας μουσικοθεωρητικής κατεύθυνσης, ανακαλύπτουμε το επίπεδο φωνήσεως το οποίο και τοποθετούσαν τις φωνές των ευνούχων. Βάση αυτής της θεωρίας, στο υψηλότερο τονιαίο σύστημα υπήρχαν τρεις τονιαίες θέσεις της μουσικής κλίμακας: α)νήτη συνημμένων, β)νήτη διεζευγμένων και γ)νήτη υπερβολαίων. Η νήτη υπερβολαίων, η κυρίως νήτη, αποτελούσε τον οξύτερο αρμονικό φθόγγο του οξέος τετραχόρδου. Αντιστοιχούσε εις την νεώτερη μουσική κλίμακα με το Λα της δεύτερης οκτάβας.

  Άρα, η νήτη υπερβολαίων ανήκε στην φωνητική περιοχή ενός οπερατικού οξυφώνου(tenor). Ενδείκνυται, λοιπόν, να ελέγξουμε το επίπεδο των σοπρανίστας, όπως ονομάζονται οι καστράτο, οι οποίοι φαίνεται να τοποθετούνταν, από τους αρχαίους Έλληνες χορωδούς, λίγο ψηλότερα από την νήτη υπερβολαίων, δηλαδή, μεταξύ της νήτης και της υπάτης. Σύμφωνα με Νεότερο εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν του Ηλίου(λήμμα Νήτη) η νεάτη αποτελεί τον οξύτερο φθόγγο του οξέος τετραχόρδου της μουσικής βάσεως. Κατά την νεωτέρα μουσική κλίμακα η νήτη υπερβολαίων αντιπροσωπεύεται υπό του λα2.

  Συνάμα, στην εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής, του Σόλωνα Μιχαηλίδη, αναφέρει στο λήμμα νήτη, νεάτη, ότι στην επτάχορδη κλίμακα ήταν η ψηλότερη νότα του τετραχόρδου συνημμένων δηλαδή ρε, ενώ στην οχτάχορδη την υψηλότερη νότα του τετραχόρδου διαζευγμένων δηλαδή μι.

 Εν κατακλείδι, οι φωνές των ευνούχων - καστράτο χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους χοροδιδασκάλους λυρικούς - τραγικούς ποιητές, όπως προκύπτει από την μικράν τοιαύτη ερευνητική πτυχή. Ίσως να υπήρχε πρωιμότερη χρήση των καστράτο-ευνούχων εις την αρχαία ελληνική μουσική τέχνη. Ωστόσο, η μόνη διασωθείσα αναφορά αφορά τον Ευριπίδη. Φαίνεται ότι, ο Αθηναίος τραγωδός υπήρξε ένας λαμπρότατος καινοτόμος της κλασσικής εποχής του Αττικού θεάτρου.

Μικρόν απόσπασμα από την ταινία Farinelli (Φαρινέλλι) 

του 1994. Οι δημιουργοί της ταινίας προσπάθησαν να προσεγγίσουν 

την φωνή του ευνούχου-καστράτο αοιδού με σύγχρονα τεχνολογικά

ηχητικά μέσα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα άκουσμα που προσδίδει όσο

 το δυνατόν πιο πλησιέστερα την αγγελόφωνη - λεπτοφυής ερμηνεία του μεγάλου 

οπερατικού καστράτο που άφησε εποχή με την παρουσία του. Κάτι ανάλογο,

φαίνεται να άκουσαν οι αρχαίοι Αθηναίοι, ως θεατρικοί ακροατές, από την μουσική 

σύνθεση του Ευριπίδη που την ονόμασε "Αρμάτειον μέλος"  και χρησιμοποίησε για 

ερμηνευτή ένα καστράτο τραγουδιστή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Μέγα Ετυμολογικόν Λεξικόν (ETYMOLOGICON MAGNUM)

-Νεότερο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟ του Ηλίου

-Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου εκκλησίας
-Σόλωνα Μιχαηλίδη, Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής, εκδ. Μορφωτικό ίδρυμα εθνικής τραπέζης

 

ЭIЄ

Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΚΑΙ Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΣΑΒΑ ΣΤΗΝ ΥΕΜΕΝΗ

Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Γ. Βαφίνης

  Η πρώτη αρχαία μαρτυρία για τα θρησκευτικά πιστεύω των Αράβων της Υεμένης παρέχεται από τον Ηρόδοτο στην ιστοριών τρίτη την επιγραφόμενη και ΘΑΛΕΙΑ (παράγραφο 8 & 9). Εκεί γίνεται λόγος για τους ελληνικούς θεούς Διόνυσο και Ουρανία με την τοπική φερωνυμία Ορατάλτ και Αλιλάτ.

 Κατόπιν της εξιστορήσεως του Ηροδότου, πρωταγωνιστής της υπόθεσης γίνεται κάποιος Αράβιος γενάρχης των αρχαίων Αράβων. Ο Αράβιος επιχείρησε αρδευτικά έργα, κατά την εποχή που βασίλευε στην Περσία ο Καμβύσης, ζωτικής σημασίας. Πραγματοποιώντας ένα φράγμα από ραμμένα δέρματα στην κοίτη του μεγάλου ποταμού Κόρυς, που τα νερά του χύνονταν στην Ερυθρά θάλασσα, έτρεψε τα νερά του προς την μεριά της Όασης. Εκεί έσκαψε μεγάλες δεξαμενές όπου χύνονταν τα ύδατα του ποταμού από τρεις οχετούς.

  Φαίνεται λοιπόν ότι, οι αρχαιολόγοι βρήκαν τα αρδευτικά έργα του Άραβου του γιου του Απόλλωνα που λάτρευε τον Διόνυσο και την Ουρανία Αφροδίτη. Οι κάτωθι εικόνες είναι από την ερευνητική ταινία (ντοκιμαντέρ) ''Τα μυστήρια του κόσμου (TERRA X EXPEDITIONS INTO THE UNKNOWN THE INCENSE CONNECTION - An expedition in Yeman)''. Πολλά από τα ευρήματα έχουν προκαλέσει μεγάλη εντύπωση στην αρχαιολογική κοινότητα. Τόσο το μικρό αγαλματίδιο του ταύρου, που θυμίζει το σύμβολο της Κρητικομινωικής αυτοκρατορίας, όσο και το αγαλματίδιο του γενειοφόρου ανδρός που φοράει λεοντή όπως ο Έλληνας ημίθεος Ηρακλής, άφησαν αναπάντητα ερωτήματα για την καταγωγή των δημιουργών της υψηλής τεχνοτροπίας  οικοδομημάτων, στην περιοχή της Υεμένης.
 Το πρώτο ερευνητικό ταξίδι, κατά την περίοδο της πολιτιστικής ακμής του δυτικού κόσμου, συντελείται την 4η Ιανουαρίου του 1761 με έδρα την Κοπεγχάγη. Έξι άνδρες με επιστημονική κατάρτιση ξεκινούν για αναχώρηση προς το μυστηριώδες μέρος της Ευδαίμονος Αραβίας, κοινώς την σήμερον ως Υεμένη. Η ομάδα απαρτίζονταν από ένα γλωσσολόγο, έναν βοτανολόγο, έναν αστρονόμο μαθηματικό, ένα ζωγράφο κι ένα φυσικό. Υπό τις διαταγές του βασιλιά της Δανίας ταξίδεψαν μ' ένα ιστιοφόρο για να ερευνήσουν τα μυστικά μιας μυθικής χώρας. Σκοπός της αποστολής ήταν να περιγράψουν, στο εσωτερικό της χώρας, έναν αυτόνομο πολιτισμό ανέγγιχτο από τους όμορους λαούς. Κυρία εντολή, ήταν η καταγραφή της ακτογραμμής προς την Ερυθρά θάλασσα, η αρχιτεκτονική δομή των πόλεων και η παραγωγή του πολίτιμου λιβανίου.           
  Σημαντική στάση πραγματοποιείται στην πόλη Σαναά, την οποία πιστεύουν ότι έχτισε ο Σημ γιος του Νώε [1]. Λένε ότι η Υεμένη, κατά τον 8 αιώνα π.Χ. διαιρούνταν σε έξι βασίλεια: το Σαβαϊκό(Saba) με πρωτεύουσα την Μαρίμπ(Marib) και Σάνα(Sana'a), το Αουσάν(Aousan), το Μιναϊκό(Ma'in), το Καταμπάν(Qataban), το Χαντραμάουτ(Hadramaut) με κέντρο την Σάμπουα(Shabwa) και το Χιμιαριτικό(Himjar). Μεταξύ των βασιλείων υπήρξε ασίγαστως διχόνοια δια τον έλεγχο των εμπορικών οδών. Βασικός κόμβος ήταν η οδός του λιβανίου [2] της διακομιστικής εμπορικής διόδου του μονοπωλιακού προϊόντος.

  Ιδιαίτερη, όμως, σημασία έδωσαν οι ερευνητές σ' ένα εδάφιο της Καινής Διαθήκης που επισημαίνεται η παρουσία μιας βασίλισσας του νότου συσχετιζόμενης ερωτικώς με τον βασιλιά του Ισραήλ Σολομώντα. Ιδού το απόσπασμα της Αγίας Γραφής: "βασίλισσα νότου ἐγερθήσεται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῶν ἀνδρῶν τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινεῖ αὐτούς, ὅτι ἦλθεν ἐκ τῶν περάτων τῆς γῆς ἀκοῦσαι τὴν σοφίαν Σολομῶντος, καὶ ἰδοὺ πλεῖον Σολομῶντος ὧδε." (κατά Λούκα Ευαγγέλιο, ια' 31). [Ἡ βασίλισσα τοῦ Νότου θὰ ἐγερθῇ κατὰ τὴν Κρίσιν μὲ τοὺς ἄνδρας τῆς γενεᾶς αὐτῆς καὶ θὰ τοὺς καταδικάσῃ, διότι αὐτὴ ἦλθε ἀπὸ τὰ πέρατα τῆς γῆς διὰ νὰ ἀκούσῃ τὴν σοφίαν τοῦ Σολομῶντος καὶ νά, ἐδῶ εἶναι περισσότερον ἀπὸ τὸν Σολομῶντα.]

 Ας προσέξουμε, εντούτοις, την μετάφραση του θεολόγου Παναγιώτη Τρεμπέλα: Δια αυτό δε η ειδωλολάτρης βασίλισσα της νοτιοδυτικής Αραβίας θα αναστηθεί κατά την έσχατη κρίση μαζί με τους άνδρες της γενιάς αυτής,  και θα τους καταδικάσει, διότι αυτή μολονότι ήταν γυνή και δεν γνώριζε τον αληθινό Θεόν, ήλθον από την άκρη του κόσμου να ακούσει την σοφία του Σολομώντα, αφού εγώ δεν είμαι απλώς σοφός, όπως ήτο εκείνος, αλλ' είμαι αυτή η ενσάρκωσις της θείας Σοφίας.
  Τα άνωθεν στοιχεία και οι κάτωθι εικόνες ανάδεικνύουν περίτρανα την εξάπλωση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στα πέρατα της οικουμένης. Η διάβαση του Διόνυσου, από την περιοχή της Υεμένης, συνέβη εις το πάλαι ποτέ κατά την περίοδο της εκστρατείας του στις μακρινές Ινδίες. Ίσως πριν ή λίγο μετά μετέβει κι η Αθηνά όπου άφησε το στίγμα της στον κόλπο του Άντεν, της εν Αραβία Αθήνας όπως έχω εξηγήσει σε άλλο ερευνητικό πόνημα.

Αγαλματίδιο κερασφόρου ταύρου ομοίως 

με τους ταύρους που βρήκαν οι αρχαιολόγοι 

στις ανασκαφές της Μινωικής Κρήτης.

Αναπαράσταση του υδάτινου φράγματος 
στην Μαρίμπ του Ρωμαϊκού Βασιλείου 
όπως το σχεδίασαν οι αρχαιολόγοι.

Τα ερείπια της πόλεως στην έρημο της Υεμένης.

Νεανίας, ομοίως με μικρό Διόνυσο,

 καβαλικεύει λέοντα.

Αρχαιολόγος επιδεικνύει το αγαλματίδιο 

του γενειοφόρου ανδρός που φοράει την λεοντή

Η πρόσοψη του αγαλματιδίου του γενειοφόρου

 ανδρός με τα ελληνικά χαρακτηριστικά.

Άνδρας Υεμενίτης σε επιτύμβια στήλη 

παρόμοια με τις Αθηναϊκές στήλες 

του Κεραμεικού. Η μορφή του μοιάζει ελληνική

 όσο και ο χαιρετισμός με το δεξί του χέρι.

 Στο αριστερό κρατάει βακτρία και στο ζωνάρι του

 φέρει μάχαιρα όπως συνηθίζουν οι Έλληνες κάτοικοι

 της Κρήτης.

Τοπικό αλφάβητο που βρέθηκε στην περιοχή της Υεμένης στο ναό
Awwam, επίσης γνωστό ως Mahram Bilqis, στο Marib, 

με εμφανείς τα σημάδια ομοιότητας με το ελληνικό.

Αγαλματίδιο γυναίκας σε στάση δέησης. Η όψη της

ομοιάζει με ανάλογες μορφές του ελληνικού κόσμου.

Κεφάλι ταύρου σύμβολο γονιμότητας και ισχύος.

Ανάλογα σύμβολα είχε η Αθήνα την εποχή του Θησέα

αλλά και η Μινωική Κρήτη.

Τα ερείπια του ναού της βασίλισσας του Σαβά ή Μπίλγκις 

και του ηλιακού θεού

κοντά στο Μαρίμπ

Εικόνες από το αρχαίο φράγμα που ανακάλυψε 

η αρχαιολογική σκαπάνη. Το τεράστιο μέγεθος και η

αρχιτεκτονική του δομή έργου δείχνει το υψηλό επίπεδο 

τεχνολογίας που κατείχε ο αρχαίος πολιτισμός του άγνωστου

προέλευσης λαού της Υεμένης.

Η ένθρονη γυναίκα, θεά ή βασίλισσα, που βρέθηκε 

στις ανασκαφές. Μοιάζει με την θεά Γαία Ρέα Κυβέλη.

Κλίμακες της βάσης του ναού πανομοιότυπες με

εκείνες του μινωικό ανακτόρου της Κνωσού.

Πύλη εισόδου αρχαίου τείχους που η δομή του

 έχει στοιχεία μυκηναϊκής τειχοποιίας.

Τα ερείπια του ναού στην Μαρίμπ αεροφωτογραφία

Αγαλματίδιο που περιγράφει την μορφή ενός γενειοφόρου

άνδρα που φέρει πανοπλία. Μοιάζει να είναι ο Διόνυσος ή 

ένας από τους ακολούθους του Σατύρους

Τα τείχη της Μαρίμπ με την τέλεια τεχνολογική

 αρμογή τειχοποιίας. Στην πρώτη εικόνα βλέπουμε

την κάτοψη την αρχαίας πόλης από αεροφωτογραφία.

Μια άποψη της Ευδαίμων Αραβίας σε χάρτη.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο Νώε της Παλαιάς Διαθήκης έχει ελληνικό όνομα παραγόμενο εκ της λέξης νους, αττικός τύπος του του νοός, πλυθ. νόες. Εν ολίγοις, ο Νώε είναι ο άνθρωπος που που διαθέτει ανεπτυγμένες διανοητικές ικανότητες.

[2] Από εκείνα τα μέρη της Υεμένης αγόρασαν το λιβάνι, οι τρεις Μάγοι, για να το προσφέρουν ως δώρο, μαζί με τον χρυσό και τα σμύρνα, εις τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ

''Τα μυστήρια του κόσμου (TERRA X EXPEDITIONS INTO THE UNKNOWN THE INCENSE CONNECTION - An expedition in Yeman)'' by Helga Lippert

ЭIЄ

ΤΟ ΣΠΑΘΙ ΤΟΥ ΘΗΣΕΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΞΚΑΛΙΜΠΟΥΡ ΤΟΥ ΑΡΘΟΥΡΟΥ - ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ ΚΙ Ο ΙΠΠΟΤΙΣΜΟΣ

Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Βαφίνης

  Στην προϊστορική εποχή έζησαν άνθρωποι που απόκτησαν μεγάλη φήμη από τις κοινωφελείς πράξεις τους. Τα ηρωικά τους κατορθώματα καταγράφηκαν στην μνήμη των λαών τους ως μεγάλες ευεργεσίες. Εις το πάλαι ποτέ, στην πόλη της Αθήνας κρατούσε το βασιλικό σκήπτρο κάποιος που το έλεγαν Αιγέα. Ο Αιγέας, απόγονος των γηγενών Ερεχθείδων, είχε ένα καημό. Έχοντας κάνει δύο γάμους δεν είχε καταφέρει να αποκτήσει έναν διάδοχο του βασιλικού θρόνου του. 
   Μη μπορώντας να το αποδεχθεί ξεκίνησε πρώτα απ' όλα να πάει στο μαντείο των Δελφών, για να πάρει χρησμό περί του θέματος που τον απασχολούσε. Καθώς γύριζε από το ταξίδι του πέρασε από την πόλη της Τροιζήνας, όπου κατοικοέδρευε ο φίλος του βασιλιάς Πιτθέας. Μεταξύ των δύο βασιλέων διατηρούνταν από καιρού μια σεβαστή φιλία. Γι' αυτό, κατά την διάρκεια του συμποσίου, ο Αιγεύς του αποκάλυψε τον δυσνόητο χρησμό που έλαβε από την Πυθία. Ο Πιτθέας, όντας σοφός γέροντας, κατανόησε για το πως έπρεπε να το διαχειριστεί. Έβαλε, λοιπόν, τον βασιλιά της Αθήνας να συγκοιμηθεί στην κλίνη με την κόρη του Αίθρα. 
  Η πριγκιποπούλα της Τροιζήνας, μετά την νυχτερινή συνεύρεση με τον βασιλιά της Αθήνας, μεταφέρθηκε στον νησί της Αγάπης όπου συνδέθηκε υπερβατικά και με τον θεό της θάλασσας Ποσειδώνα. Ο Αιγεύς, διαισθανόμενος άμεσα την εγκυμοσύνη της Αίθρας της αποκάλυψε το σχέδιο του, δηλαδή, την απόκρυψη των ιερών συμβόλων της βασιλικής γενιάς των Αθηνών κάτω από ένα πελώριο βράχο.
 Μετ' ολίγον της παρήγγειλε ότι, αν γεννήσει υιό, κι εφόσον πρωτίστως διαβεί τα δεκαέξι του χρόνια, να τον οδηγήσει εις το σημείο της κρύπτης για να πάρει το σπαθί με τα χρυσά πέδιλα. Εάν ο νεαρός κατάφερνε να σηκώσει τον βράχο, για να λάβει τα τεκμήρια της βασιλικής εξουσίας, αυτό άμεσα θα πιστοποιούσε και την γνησιότητα του βασιλικού διαδόχου της Αθήνας.

Αρχαίο ελληνικό ανάγλυφο που δείχνει τον Θησέα να σηκώνει 

τον πελώριο βράχο για να πάρει το σπαθί και τα σανδάλια του βασιλικού

 οίκου του πατέρα του Αιγέα. Πίσω ακριβώς φαίνεται η Αίθρα να 

τον κατευθύνει. 

  Μετά λοιπόν, την παρέλευση εννέα μηνών η Αίθρα γέννησε έναν υιό τον οποίο ονόμασε Θησέα. Ο Θησέας, μέχρι τα δεκαέξι του χρόνια, έλαβε εκπαίδευση από τον παιδαγωγό Κοννίδα πάντως επιστητού. Συντελούντος της προβλεπόμενης ηλικιακής ολοκλήρωσης, κατόπιν της παραινέσεως της μητρός του Αίθρας, ο Θησέας οδηγήθηκε στον βράχο όπου είχε τοποθέτηση ο πατέρας του το σπαθί με τα χρυσά σανδάλια.  
  Ο Θησέας, αποδεικνύοντας την θεία καταγωγή του σήκωσε τον ογκώδεις βράχο και έλαβε τα ιερά σύμβολα. Αυτός ήταν και ο πρώτος του άθλος που τον οδήγησε στα πολυθρύλητα κατορθώματα του. Διαφαίνεται εν τέλει, ότι, το σπαθί και τα χρυσά σανδάλια είχαν κάποια ιδιαίτερη συμβολική αξία και ο κάτοχος των ιερών συμβόλων χρίζονταν, ελέω Θεού, βασιλιάς ή διάδοχος του θρόνου. 

Η εικόνα ενός σπαθιού που βρέθηκε στον τύμβο του πολεμιστή 

όπως αναγράφεται κάτωθι στην ανάρτηση του φωτογραφικού 

αρχαιολογικού υλικού του Edouard Dodwell:"Ancient sword found 

at the tomb of a warrior in Athens 1819 Edouard Dodwell"

  Εν τούτοις, τα άνωθεν ιστορημένα γεγονότα θεωρούνται από τους διαχρονικούς ιστοριοδίφες γνήσια και αληθείς, καθότι, έγκυροι ιστορικοί της αρχαιότητας τα κατέγραψαν στις μακροσκελείς εξιστορήσεις τους. Ωστόσο, αν θελήσουμε να παραβάλλουμε την ιστορία του σπαθιού του Θησέα με την ιστορία του σπαθιού (εξκάλιμπουρ) του Αρθούρου, θα ανακαλύψουμε εμφανή στοιχεία μεταβάσεως της πρώτης ιστορίας στην δεύτερη ελαφρώς μυθιστοριοποιημένα.
 Αυτήν, λοιπόν, την παραβαλλομένη υπόθεση της Βρετανικής μυθολογίας, ωσαύτως παραμυθίας, αναμοχλεύουμε εντρυφώντας στα μυθολογικά δρώμενα της μεσαιωνικής Βρετανίας. Πρωταγωνιστής, εδώ, είναι ο Αρθούρος, ο ιδρυτής του τάγματος της στρογγυλής τραπέζης. Στην πορεία όμως, της περιγραφής του μύθου, θα δούμε ότι τα μυθολογικά γεγονότα του Αρθουριανού κύκλου βασίζονται στην μεταγραφή του βίου Αττικών ηρώων, όπως λόγου χάριν, του Θησέα, του Ικάριου, του Ιππότη  κ.α.
  Εν ολίγοις, ο Αρθούρος ήταν ένας μικρός ήρωας που γεννήθηκε για να βασιλέψει στην Κελτική Βρετανία πριν την εισβολή των Σαξόνων και των Νορμανδών. Μεγάλωσε σε μια φτωχή αγροτική οικογένεια, υποδηλώνοντας, ο μυθοπλάστης, ότι είχε λαϊκό έρεισμα από την αγροτική τάξη της υπαίθρου (δηλαδή τον λαό, όπως και ο Θησέας, άλλωστε, υπήρξε πολύ λαοφιλής και συνάμα προστάτης των αδυνάτων χαμηλών κοινωνικών τάξεων). 
 Ο μύθος της Αρθουριανής λογοτεχνίας λέει ότι, υπήρχε κάποτε ένα ιερό σπαθί που κατασκευάστηκε με μαγικό τρόπο από τον μάγο Μέρλιν, κι ονομάστηκε εξκάλιμπερ ή εξκάλιμπουρ. Το σπαθί το δώρισε στον βασιλιά Πέντραγκον ο Μέρλιν, σε κάποια μεταξύ τους συνδιαλλαγή. Τελικά, έπειτα από πολλές περιπέτειες, ο Ούθερ Πέτραγκον, ο γνήσιος πατέρας του Αρθούρου, κάρφωσε το εξκάλιμπερ  σ' ένα βράχο, λίγο πριν πεθάνει. Για πολύ καιρό οι ιππότες της Βρετανίας προσπαθούσαν να ξεσφηνώσουν το ιερό σπαθί από το βράχο μα κανείς τους δεν το κατάφερνε. 
  Ο μικρός Αρθούρος, μετά το θάνατο των γονιών του υιοθετήθηκε από μια αγροτική οικογένεια. Κάποια στιγμή, που εκτελούσε χρέη ιπποκόμου, του ζητήθηκε από κάποιον ιππότη να του φέρει ένα σπαθί. Εκείνος, αναζητώντας την εύρεση ενός σπαθιού οδηγήθηκε στον βράχο με το καρφωμένο εξκάλιμπουρ. Χωρίς να γνωρίζει τίποτα για το μυστήριο που περιβάλλει αυτό το σπαθί, τραβώντας το, το έβγαλε μέσα από τον βράχο. Τότε, βλέποντας όλοι το γεγονός θεώρησαν ότι, η κατάρα του σπαθιού λύθηκε κι ο Αρθούρος θα πρέπει να ανακηρυχθεί ο νέος βασιλιάς της Κελτικής Βρετανίας. 

Ζωγραφική απεικόνιση του νεαρού Αρθούρου που έλκει 

το εξκάλιμπουρ και το απελευθερώνει από τον βράχο

  Μετά από την στέψη του ο Αρθούρος φαίνεται να εκτελεί μεγάλους άθλους είτε πολεμικής υπεροχής είτε κυβερνητικής διαχείρισης. Όλα αυτά όμως δείχνουν ξεκάθαρα μια ελαφρώς παραλλαγμένη αντιγραφή σημαντικών ηρωικών γεγονότων της ζωής του Έλληνα Θησέα βασιλιά πρότυπου της πόλεως των Αθηνών. Τα γεγονότα αυτά, της παραλλαγμένης αντιγραφής, πιστοποιεί και η εγκυκλοπαίδεια ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ στα λήμματα, Θησέας και Αρθούρος αντίστοιχα. Συγκεκριμένα, στο λήμμα Αρθούρος, περιγράφεται η μυθολόγηση του βασιλιά της Βρετανίας ως ήρωα του πολιτισμού και της δημιουργίας, το οποίο τινά αντικατοπτρίζει τα μεγάλα έργα που πρόσφερε στην ιστορία του ανθρώπου ο Έλληνας Αθηναίος ήρωας Θησέας [1]. 
 Συνάμα, στο λήμμα Αρθούρος, αναφέρεται η ενδεδειγμένη υιοθέτηση παραλλαγμένων θεμάτων από την ελληνική μυθολογία, όπως, το δικαίωμα στην εξουσία με την απόκτηση του ξίφους παρμένο από τον μύθο του Θησέα, ο τρόπος γέννησης του Αρθούρου παρμένος από τον μύθο του Ηρακλή και η προδοσία του ήρωα από την σύζυγο του και κάποιο συγγενή του παρμένο από τον μύθο του Αγαμέμνονα. 

Ζωγραφική απεικόνιση της έλευσης του ήρωα Θησέα

στα πατρογονικά εδάφη όπου αναγνωρίζεται, στην 
πρώτη τους συνάντηση, από τον πατέρα του 

βασιλέα της Αθήνας Αιγέα δια μέσου του βασιλικού 

ξίφους - σπαθιού.

 Παρά ταύτα, για την ιστορική ύπαρξη του Αρθούρου δεν υπάρχει κανένα αξιόπιστο κριτήριο. Ακόμη και το όνομα του είναι μια παραφθορά του ονόματος του λαμπρότατου άστρου του Βοώτη Αρκτούρου. Ο Αρκτούρος έχει μια φανερή μυθολογική σχέση με τον Αττικό ήρωα Ικάριο, καθότι, το όνομα του Αρθούρου αποσυμβολίζει τον αστέρα Αρκτούρο του Βοώτη. Ο Αρκτούρος σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία είναι ο Ικάριος που καταστερίστηκε στον ουρανό από τον θεό Ζεύς. 
  Η ιστορία του Αθηναίου Ικάριου ή Ίκαρου ή Ικαρίων, της Αιγηίδος φυλής, που διαβιούσε επί της βασιλείας του Πανδίονα στην περιοχή των Μεσογείων Αττικής, εξιστορείται ως εξής: Κάποτε όταν ο Ικάριος δέχτηκε να φιλοξενήσει τον Διόνυσο, ο θεός της αμπέλου και του οίνου για να ανταμείψει την θερμή υποδοχή του Ικάριου, του έκανε δώρο την γνώση της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοποιίας. 

 Ο Ικάριος θέλοντας να μεταλαμπαδεύσει την τέχνη της διονυσιακής καλλιέργειας και παραγωγής του υδαρούς ποτού συνάντησε τους ημεδαπούς συμπολίτες του και τους πρόσφερε να πιουν. Η μέθη, που επέφερε το αλκοόλ του οίνου, αντιμετωπίστηκε με καχυποψία από τους πίνοντας τον οίνον και δι' αυτό θανάτωσαν τον Ικάριο, ισχυριζόμενοι την προσπάθεια του θύματος να τους δηλητηριάσει. Η κόρη του Ηριγόνη, καθοδηγούμενη από την σκύλα της Μαίρα ή Μαρία, έφτασε στον Υμηττό όπου εκεί βρήκε τον τάφο του πατέρα της. Στο σημείο αυτό, από την λύπη της, απαγχονίστηκε. 
  Η Ηριγόνη, που υποδήλωνε τον συμβολισμό της Αυγής, πέθανε σε νεαρή ηλικία. Ο άδικος θάνατος της επέφερε την θεία μήνιν με αποτέλεσμα να επέλθει η αρρώστια της πανούκλας ή της λύσσας σε όλες τις παρθένες της Αττικής, που πλέον αλλόφρονες απαγχονίζονταν ωσάν την Ηριγόνη.

 Ο Δίας κι ο Διόνυσος, βλέποντας την τροπή του μοιραίου δράματος, μετέτρεψαν σε ουράνιους αστερισμούς τους τρεις πρωταγωνιστές. Ο Ικάριος έγινε ο λαμπρός αστήρ του Βοώτη, επονομαζόμενος ως Αρκτούρος ή Αρθούρος, η Ηριγόνη ο αστερισμός της Παρθένου και η σκυλίτσα Μαίρα το άστρο του κυνός. 

  Για να εξευμενίσουν το κακό, οι Αθηναίοι, έπιασαν τους δράστες του εγκλήματος και τους τιμώρησαν. Έπειτα, θέσπισαν μια εξωραϊστική και γονιμικἠ εορτή που την ονόμασαν Αιώρα ή Εώρα. Κατά την διάρκεια της εορτής δίνονταν ένας επιτραπέζιος δείπνος ή Εύδειπνος λεγόμενος, όπου έψαλλαν ομόφωνα ένα άσμα. Τούτο, το ελληνικό αθηναϊκό έθος υιοθετήθηκε από τους Βάρδους μυθογράφους για να περιγράψουν τις γιορτές των ιπποτών της στρογγυλής τραπέζης με τα άσματα και το πιοτό που έπιναν στο κύπελλο μπράγκα. 

  Κατά την εποχή του Ικάριου και της Ηριγόνης γεννιέται και ο μύθος του σπαθιού του Αιγέα του γιου του Πανδίονα και πατέρα του Θησέα. Κομμάτια αυτού του μύθου φαίνεται να ταξίδεψαν προς την Βρετανική ήπειρο, στους μεταχριστιανικούς αιώνες, τότε που πλάθεται εκ των επικών ποιητών η μορφικός χαρακτήρας του βασιλιά Αρθούρου. Οι ομοιότητες του μύθου, που έπλασαν για τον Βρετανό βασιλέα, έλκουν την προέλευση τους  στην Ελληνική επική ποίηση. 

  Επιπλέον, περί της δημιουργίας του ιπποτικού τάγματος, εκ του Αρθούρου, θα πρέπει να αναζητήσουμε τις ρίζες της ονομασίας στην αρχαία Αθήνα, όπου υπήρξε ένας μυθολογικός ήρωας που ονομάζονταν Ιππότης. Πρωτίστως όμως, η πατρότητα του όρου της ιππικής ή ιπποτικής ή ιππευτικής τέχνης αποδίδεται στον θαλάσσιο θεό Ποσειδώνα, ο οποίος για την εν λόγω ευεργεσία του στην πόλης της Αθήνας ονομάστηκε και Ίππιος Ποσειδών. Οι Αθηναίοι, τον τιμούσαν σ' ένα απ' τους ιερούς λόφους της Αθήνας που ονομάζονταν Ίππιος Κολωνός. 
  Στα μυθολογούμενα τους, οι Αθηναίοι, εξιστορούσαν το γεγονός της διδασκαλίας της ιππικής τέχνης από τον Ποσειδώνα στους εγχώριους κατοίκους της ενδόξου πόλεως. Επίσης, λέγεται ότι ήταν εκείνος όπου προσάρτησε πρώτος ένα αυτοσχέδιο άρμα στους ίππους. Πραγματικά, μια τόσο βαθιά επιρροή είχε η ιππευτική τέχνη στην ζωή των Αθηναίων πολιτών όπου θεσμοθετήθηκε ιδιαιτέρα ονομασία κοινωνικής τάξης η οποία ονομάζονταν Ιππείς [2]. Αυτοί, υπήρξαν, κατά μίαν εκδοχή, οι πρώτοι ιππότες οι ασχολούμενοι μόνο με τα άλογα, την ιππική τέχνη, τους κανόνες ευγένειας και την τιμή των όπλων, οι κοινώς ονομαστοί ευπατρίδες. Τούτοι, οι αλογοτρόφοι ιππείς ήταν μια κοινότητα μέσα στην κοινότητα της πολιτείας, που συμμετείχαν υπό την μορφή ιεροτελεστίας στην μεγαλύτερη εορταστική εκδήλωση των Αθηνών, τα Παναθήναια. 

Το εξκάλιμπουρ στην ομώνυμη ταινία γυρισμένη το 1981

ενώ στην κάτωθι εικόνα βλέπουμε την ανάπλαση ενός 

μυκηναϊκού σπαθιού στην εποχή του Θησέα. 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Στο κύκλο της Αρθουριανής λογοτεχνίας συγκαταλέγεται και η περιπέτεια του Τριστάνδου και της Ιζόλδης. Ιδού τι λέει η Wikipedia στο λήμμα Ιζόλδη. Κατά τη διάρκεια μιας περιπέτειας στη περιοχή της Βρετάνης, ο Τριστάνος υποφέρει από μια δηλητηριασμένη πληγή, που μόνο η Ιζόλδη, ο πιο εξειδικευμένος ιατρός του κόσμου, θα μπορούσε να την θεραπεύσει. Στέλνει, λοιπόν, ένα πλοίο με την ίδια, ζητώντας απ'το πλήρωμά του να ανοίξει τα λευκά πανιά για την επιστροφή, αν η Ιζόλδη είναι πάνω στο πλοίο, και τα μαύρα αν δεν είναι. Η Ιζόλδη συμφωνεί να πάει, και το πλοίο ξεκινάει με τα λευκά του πανιά ψηλά. Ωστόσο, ο Τριστάνδος είναι πολύ αδύναμος και δεν μπορεί να κοιτάξει έξω απ' το παράθυρό του για να δει το χρώμα των πανιών. Γι' αυτό ζητά από τη νόμιμη σύζυγό του να το ελέγξει. Όμως από ζηλοτυπία, η νόμιμη γυναίκα του Ίσελτ, του λέει ότι τα πανιά είναι μαύρα και ο Τριστάνδος μέσα στην απόγνωση του πεθαίνει αμέσως. Όταν η Ιζόλδη, επιστρέφει βρίσκει τον εραστή της νεκρό.  Η υπόθεση της θανατηφόρας παρεξήγησης των λευκών και μαύρων πανιών είναι κλεμμένη από την ιστορία του βασιλιά Αιγέα και του γιου του Θησέα στην ελληνική μυθολογία. Εκεί, βλέπουμε τον Αιγέα να παραγγέλνει στον γιο του Θησέα, αν γυρίσει νικητής από την Κρήτη, να αλλάξει τα μαύρα πανιά και να βάλει λευκά ή πορφυρά (κατά μία άλλη εκδοχή). Αφού, εν τέλει σκοτώνει τον Μινώταυρο, επειδή ήταν θλιμμένος για την απώλεια της Αριάδνης, ξεχνάει ν'αλλάξει τα πανιά κι ο Αιγεύς βλέποντας τα γκρεμίζεται από τον βράχο της Ακρόπολης των Αθηνών (κατά άλλους από τον βράχο του Σουνίου). 

[2] Η μοναδική καταγραφή περί αρχαίας ιππικής τέχνης συναντάτε στο σύγγραμα του Αθηναίου ιστορικού φιλοσόφου και στρατιωτικού Ξενοφώντα, "Περί ἱππικῆς". Ο Ξενοφώντας υπήρξε ένας άριστος ιππέας αλλά και ευγενής ιππότης. Ως έφιππος πολεμιστής έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και εκτός συνόρων της πατρίδας του, όπως παρά το πλευρό του φιλέλληνα βασιλέα της Περσίας Κύρου. Θα λέγαμε όμως ότι, η έννοια του ιππότη πρωτοεμφανίζεται στα επικά κείμενα του Ομήρου, όπου προσφωνεί τον Νέστορα ως ιππότη στην Ιλιάδα: "ἱππότα Νέστωρ" (Ιλιάς Β 336).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ, ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, εκδοτική Αθηνών

-Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι-Θησέας

-Διόδωρου Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη 

-Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη

-Παυσανίου, Αττικά

-Ομήρου Ιλιάς