ЭIЄ
Ο ΕΛΛΗΝ ΚΙΘΑΡΩΔΟΣ ΑΡΙΩΝ ΚΑΙ Η ΩΔΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
(ARION THE GREEK BARD OF LOVE SONG)

Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Γ  Βαφίνης

  Κάποτε στη νήσο Λέσβο εγεννήθη ένας σπουδαίος μουσικός, ο κιθαρωδός Αρίων. Τα ιστορικά κριτήρια θέτουν την γέννηση του στην πόλη Μήθυμνα κατά το έτος 625 π.Χ. ενώ το τέλος της ζωής του κατά το 585 π.Χ.  Ωστόσο, ο Ιωάννης Μαλαλάς, στην Χρονογραφία του, τον κατονομάζει ως Αρίων τον Αθηναίο. Ίσως, επειδή η Μήθυμνα ήταν η μόνη αττικίζουσα πόλη της Λέσβου κι αντίπαλος της Μυτιλήνης

  Ο Αρίων, μετά από την μικρή διαμονή του στην Σπάρτη, κοντά στον μελουργό Αλκμάνα, μετέβει εις Κόρινθο προσκληθής από τον τύραννο Πεισίστρατο. Εκεί ανέπτυξε το μουσικό του χαρακτήρα. Η ιδιοσυγκρασία του βασίζονταν τόσο στην δεξιοτεχνική απολλώνια κιθαρωδική όρχηση, με κεντρικό θέμα τον όρθιο νόμο, όσο και στην διονυσιακή με επίκεντρο τον διθύραμβο. Μάλιστα, υπάρχει η άποψη ότι, ο Αρίων μαζί με τον Στησίχορο υπήρξαν οι αναπλαστές του Διθυράμβου.

  Όταν λοιπόν, ο Μηθυμναίος κιθαρωδός, εγκαταστάθηκε στην Κόρινθο ο Περίανδρος του παραχώρησε την θεατρική σκηνή της Σικυώνας για να ανεβάζει τα έργα του. Η φήμη της καλλικέλαδης φωνής του και η μουσική επένδυση των τραγουδιών του είχαν αρχίσει να κατακτούν τις γνωστές πόλεις του ελληνικού κόσμου της αρχαϊκής εποχής. 
  Πολλοί μεταγενέστεροι θαυμαστές του φημισμένου κιθαρωδού θα ήθελαν να ακούσουν έστω κι ένα τραγούδι του, αλλά, δυστυχώς τίποτα το αυθεντικό δεν έχει διεσωθεί. Ωστόσο, εικάζεται ότι περιεσώθει μόνο ένας ύμνος προς τιμήν του Ποσειδώνα, του οποίου η καταγραφή έγινε από τον Αιλιανό,  χωρίς την μουσική του και μη φέροντας στοιχείων αυθεντίας οι στίχοι.

   Ωστόσο, μια περιπέτεια του καλλιτεχνικού του βίου, λόγω της διάστασης που έλαβε, άφησε πίσω της στοιχεία περαιτέρω εξερεύνησης. Το σκηνικό ξετυλίγεται κατά την περίοδο όπου, ο Αρίων, αναζητά περισσότερη φήμη κι αποφασίζει να κατέβει σε διαγωνισμούς τραγουδιού. Εκείνη την περίοδο σημαντικές μουσικές εκδηλώσεις διοργανώνονταν στην Σικελία και πιο συγκεκριμένα στις Συρακούσες, μια παλαιά αποικία των Κορινθίων. 

  Παίρνοντας λοιπόν την άδεια από τον Περίανδρο ναυλώνει πλοίο με Φοίνικες ναυτικούς και παρευρίσκεται εις τον μουσικό διαγωνισμό, όπου κι ανακηρρύσσεται παμψηφεί νικητής της κιθαρωδίας. Κατά την επιστροφή του - αφού περιόδευσε εις τις ελληνικές πόλεις της Κάτω Ιταλίας - οι ναυτικοί στασίασαν, μετά του πλοιάρχου συναινών, απαίτησαν από τον Αρίων να τους παραδόσει το χρηματικό ποσό τα δώρα και τα έπλαθα κι έπειτα να ριχθεί εις στο θαλάσσιον πέλαγος. Είχαν ήδη περιπλεύσει ένα μεγάλο μέρος του Ιονίου πελάγους και ευρίσκοντο πλησίον των ακτών της νότιας πλευράς της Πελοποννήσου. 

  Όμως από βραδύς, ο Απόλλων, είχε εμφανιστεί στο όνειρο του αγαπημένου του κιθαραοιδού Αρίων και τον προετοίμασε για το συμβάν. Έτσι, όταν συνέβη το γεγονός, ατάραχος, ο Αρίων, άρχισε να παρακαλεί για την ζωήν του προσφέροντας όλα τα πλούτη του αλλά και την σιωπή του. 

  Παρά ταύτα καμία θετικήν ανταπόκριση δεν είδε εις τους εκβιαστές της ζωής του. Παραδομένος στην μοίρα του άρχισε να υποχωρεί προς την άκρη του πλοίου. Τότε οι κακοποιοί ναύτες με τον πλοίαρχο σκέφτηκαν πως είχαν την ευκαιρία να ακούσουν τον πιο άριστο και φημισμένο κιθαρωδό του κόσμου κι απαίτησαν για τελευταία φορά να τους τραγουδήσει. 
  Έτσι ο Αρίων, φορώντας την στολήν του κιθαρωδού, ανέβηκε στην πρύμνη του πλοίου. Εκεί, άρχισε να άδει μια σειρά από άσματα, κυρίως ύμνους παρακλητικούς προς τους θεούς, τον Απόλλωνα προστάτη των κιθαρωδών, τον Ποσειδώνα προστάτη των θαλασσινών κλπ. Καθώς τελείωσε την μουσική του ρίφθηκε στα βαθιά νερά του πελάγους. Μια ομάδα δελφινιών, που είχε γοητευτεί με το τραγούδι του Αρίων, έσπευσε να σώσει τον κιθαρωδό. Τότε ένα από αυτά τον πήρε στην πλάτη του και κολυμπώντας τον έβγαλε στο ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου.   
    Η ιστορία, ενώ μοιάζει με μύθο, φαίνεται ότι επιστημονικά έχει με το μέρος της την αλήθεια. Πρώτος ο αρχαίος συγγραφέας Αιλιανός, στο έργο του "Περί ζώων ιδιότητος" κάνει λόγω για τον φιλόμουσο χαρακτήρα των Δελφινιών. Συγκεκριμένα λέγει: "Οἱ δελφῖνες, τὸ μὲν φιλόμουσον αὐτῶν καὶ περὶ τὴν ᾠδὴν σπουδαῖόν τε καὶ φιλόπονον κεκήρυκταί τε καὶ ἐς πολλοὺς ἐξεφοίτησε, καὶ ὥς εἰσι φιλάνθρωποι ἄλλοι τε εἶπον καὶ ἡμεῖς ἄνω που διεξήλθομεν τῷ λόγῳ·" μετάφραση: [Η αγάπη των δελφινιών στη μουσική, η σπουδή κι η προθυμία τους για το τραγούδι έχει διακηρυχτεί και διαδοθεί ευρέως, άλλοι μίλησαν για το πόσο φιλικά είναι προς τους ανθρώπους, όπως κι εμείς μιλήσαμε γι' αυτό κάπου παραπάνω] (ΚΕΦ. ΙΑ' 12). Συμπληρώνει δε την επιχειρηματολογία του ο Αιλιανός προσθέτοντας πως ο Αρίων πρώτος υποστήριξε αυτό λέγοντας σ' ένα ποίημα του τα εξής:
                ... ἐλάφρ᾽ ἀναπαλλόμενοι σιμοὶ φριξαύχενες ὠκυδρόμοι

σκύλακες, φιλόμουσοι δελφῖνες...

[μ' ελαφρούς παλμούς αναπηδώντας τα πλατύριννα

με τα ορθωμένα πτερύγια γοργόδρομα σκυλιά

τα φιλόμουσα δελφίνια]

  Μία επιπρόσθετη πληροφορία, περί του μουσικού είδους που ερμήνευσε ο Αρίων καταμεσής του πελάγους και εισακούστηκε από τα δελφίνια, αντλείται από το παλαιό αγγλικό λεξικό "Dictionary of greek and roman biography and mythology". 

  Εντρυφώντας στο λήμμα ARION (Αρίων) βλέπουμε σαφώς να κατονομάζει τον Έλληνα κιθαρωδό ως Βάρδο(bard) και το τραγούδι του ως "love song", δηλαδή τραγούδι της αγάπης. Τι σημαίνει όμως ο μουσικός όρος, love song; Άραγε, τα Κέλτικα τραγούδια των Βάρδων έχουν την προέλευση τους στην λυρική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων;
 Συλλέγοντας συνάμα πληροφορίες, από αγγλικά λεξικά αλλά κι από την διαδικτυακή βιβλιοθήκη Wikipedia, μαθαίνουμε ότι το Love song είναι συνώνυμο του sendimedal και δη του sendimedal ballads.  Η λέξη sendimedal σημαίνει αισθηματικό, λυπητερό, νοσταλγικό, άρα και η ονομασία sendimedal ballads δηλώνει την ταυτότητα μιας λυπητερής, νοσταλγικής και αισθηματικής μπαλάντας. Συνώνυμα είναι, επίσης, και το ρομαντικό και το της αγάπης. Επίσης, οι μπαλάντες ήταν τα τραγούδια των Βάρδων.

Εικόνα από το Dictionary of greek and roman 

biography and mythology volume 1

  Δυνάμεθα λοιπόν να πούμε ότι, σήμερα, το τραγούδι της αγάπης ανήκει σε μια κατηγορία πολυποίκιλων και ετερόκλητων μουσικών ειδών. Όμως το βασικό θέμα είναι κοινό σε όλες τις γλώσσες των λαών της υφηλίου. Εν ολίγοις, το τραγούδι της αγάπης ή αλλιώς ερωτικό ή αισθηματικό τραγούδι επικεντρώνεται στην περιγραφή ρομαντικών στιγμών, όπου ο έρωτας τυραννάει την καρδιά μετά από μια διάλυση της σχέσης του ζευγαριού ή από μια περίπτωση ανεκλπήρωτου έρωτος. Αυτές οι βιωματικές εμπειρίες αναπτύσσονται μετέπειτα σε τραγούδια. Έτσι, κατά την διάρκεια της εμπνεύσεως, εξωτερικεύονται συναισθήματα με μια έκφραση μουσικοποιητικής τέχνης.

  Παράλληλα όμως, θα μπορούσε ένα τραγούδι της αγάπης να είναι θρησκευτικής σημασίας και να απευθύνεται στον Θεό ή σε ένα λατρευτικό πρόσωπο. Τέτοιου είδους ύμνοι διασώζονται και απ' τα πρωτοχριστιανικά χρόνια. Κάτι παρόμοιο θα πρέπει να ερμήνευσε και ο κιθαρωδός Αρίων υποβαλλόμενος, εκ του νυχτερινού ονείρου, από τον Απόλλωνα. 
  Η θρησκευτική συνείδηση του Αρίωνος γνωστοποιείται άλλωστε στο έργο του Πλουτάρχου που παραδίδει την περιγραφή του αυτήκοου μάρτυρα Γοργίου, περί της διασώσεως του κιθαρωδού από τον δέλφινα που τον πήρε στην ράχη του.           Περιγράφει λοιπόν ότι, κατά την πορεία του δελφινιού προς την ακτή ο Αρίων αντίκρισε την θέα του φεγγαριού και των άστρων τ' ουρανού και συλλογίστηκε, πως μέσα σε όλη αυτήν την δημιουργία του σύμπαντος υπάρχει πανταχού παρόν Θεός της δικαιοσύνης που επιβλέπει τα πάντα στον κόσμο. Ιδού και τα συμφραζόμενα εκ του Πλουτάρχου: "ἅμα δὲ καθορῶν τὸν οὐρανὸν ἀστέρων περίπλεων καὶ τὴν σελήνην ἀνίσχουσαν εὐφεγγῆ καὶ καθαράν, [161f] ἑστώσης δὲ πάντῃ τῆς θαλάττης ἀκύμονος ὥσπερ τρίβον ἀνασχιζόμενον τῷ δρόμῳ, διανοεῖσθαι πρὸς αὑτὸν ὡς οὐκ ἔστιν εἷς ὁ τῆς Δίκης ὀφθαλμός, ἀλλὰ πᾶσι τούτοις ἐπισκοπεῖ κύκλῳ ὁ θεὸς τὰ πραττόμενα περὶ γῆν τε καὶ θάλατταν. τούτοις δὲ δὴ τοῖς λογισμοῖς ἔφη τὸ κάμνον αὐτῷ καὶ βαρυνόμενον ἤδη τοῦ σώματος ἀναφέρεσθαι..."[1].("Των επτά σοφών συμπόσιο")

Μετάφραση: (Βλέποντας την ίδια στιγμή τον ουρανό γεμάτο από αστέρια, το φεγγάρι να ανατέλλει λαμπερό και καθαρό, [161f] και ενώ η θάλασσα έμενε ακύμαντη σε όλη της την έκταση, ένας δρόμος να ανοίγεται για την πορεία τους, σκεφτόταν μέσα του ότι το μάτι της Δικαιοσύνης δεν είναι μόνο ένα, αλλ᾽ ότι με όλα αυτά τα μάτια του ο θεός βλέπει γύρω τριγύρω όλα όσα γίνονται σε στεριά και θάλασσα. Με αυτούς τους διαλογισμούς το κουρασμένο και βαρύ πια σώμα του έβρισκε, έλεγε, ανακούφιση.)

   Τα άνωθεν λεχθέντα αποδεικνύουν περίτρανα την θεοσέβεια που διακατείχε τον λυρικό ποιητή Αρίωνα. Αυτή η θεολογικού περιεχομένου σκέψη του Αρίωνα, περί Θεού δικαίου - κι ενώ θα έπρεπε να βρίσκονταν σε μια κατάσταση ψυχικού κλονισμού λόγω του επικείμενου θανάτου του - δηλώνει την αναγνώριση της αλήθειας. Η μαρτυρία του περί ενός Θεού που βρίσκεται παντού, ενός Θεού αγάπης και δημιουργού όλων εκείνων των στοιχείων τα οποία κοσμούν το Σύμπαν, προέκυψε από την γεμάτη αγάπη καρδιά του.

  Έτσι, λοιπόν το τραγούδι της αγάπης που τραγούδησε εκείνο το βράδυ στην πλώρη του πλοίου θα έμοιαζε με μια μπαλάντα με αναφορά στον πλάστη και δημιουργό Θεό. Κάτι παρόμοιο με το τραγούδι της αγάπης (Love song) του Αρίωνα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η Καντάδα της νεοελληνικής μουσικής παράδοσης με τίτλο "Στης ερημιάς τα μονοπάτια" σε μουσική Διονύσιου Λαυράγκα και στίχους Γεωργίου Αθάνα που γράφτηκε προ του 1930. Η μουσική ακολουθεί τον μείζονα τρόπο ενώ ο φυσιολατρικός στίχος του άσματος εξεδηλώνει την αγάπη προς τον πλάστη και δημιουργό Θεό. Ιδού παραθέτω τις τρεις στροφές των στίχων:

Στης ερημιάς τα μονοπάτια

Στης ερημιάς τα μονοπάτια
είδα τον όρθρο τον βαθιό
να κελαηδούνε τα πουλάκια

εκεί στο γάργαρο νερό

Θέλω ένα λάβρο μεσημέρι
βαθιά στο δάσος να βρεθώ
να με φυσάει αβρά τ' αγέρι
και τίποτα να μη σκεφτώ

Θέλω κι ένα βραδάκι ακόμα

σαν αντικρίζω το γιαλό

ύμνο γλυκό σε Σέ να ψάλλω

τον Πλάστη και Δημιουργό
(διασκευή)

 Ταυτόχρονα, εάν συγκεντρώναμε έναν περιεκτικό κατάλογο με τους γνωστούς καλλιτέχνες και συνθέτες τραγουδιών της αγάπης θα αντιλαμβανόμασταν το μέγεθος της μουσικής δημιουργίας σε αυτό το είδος. Το είδος αυτό της μουσικής ονομάζεται κατά κόρον ως Love song (τραγούδι της αγάπης ή του έρωτα) ή ballada (μπαλάντα ή βαλισμός) ή sentimental (αισθηματικό άσμα) κλπ. Μέσα στα είδη αυτά υπάρχουν υποείδη που επισημαίνουν λεπτομερώς το ύφος του μουσικού ακούσματος. 
  Επί παραδείγματι, η σεντιμένταλ μπαλάντα (Sentimental ballad παρεμφερείς με τα love song) γνωστή κι ως συναισθηματική ή ποπ μπαλάντα ή ροκ μπαλάντα κλπ, επικεντρώνεται σε ιστορίες, με ρομαντική πλοκή που αφορούν τις στενές σχέσεις των αντίθετων φύλλων, πολεμικές περιπέτειες, κοινωνικής διαμαρτυρίας, της μοναξιάς των ατόμων, των θρησκευτικών πεποιθήσεων, του θανάτου, του χωρισμού κι οτιδήποτε ταλανίζει με οδυνηρό τρόπο την ανθρώπινη ύπαρξη. 
    Δια αυτόν τον λόγον, το τραγούδι της αγάπης έχει μακραίωνη παρουσία στην ζωή του ανθρώπου. Κανείς δεν γνωρίζει επακριβώς, σε πια εποχή της ανθρώπινης παρουσίας, πρωτοεμφανίστηκε ο συνθέτης και ερμηνευτής αυτού του είδους τραγουδιού. Ίσως, η πρωτόλεια μορφή να εμφανίστηκε στις πρώτες κοινωνίες των σπηλαιοκτητών ανθρώπων, που εξέφρασαν, μέσα από ένα απλοποιημένο τρόπο ενδοεπικοινωνίας, τις πρώτες φθογγικές συλλαβές. Η συνέχεια κύλησε σταδιακά καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος ανέπτυσσε καινούργιους νευρώνες. 
 Τελικά, εκεί που έγινε το μεγάλο θαύμα ήταν όταν άρχισε να ακμάζει ο ελληνικός πολιτισμός. Η πνευματώδης δράση ορισμένων χαρισματικών ατόμων έδωσε στην ανθρωπότητα την ώθηση για το μεγάλο εξελικτικό ταξίδι του μέλλοντος. Ένα τέτοιο προικισμένο άτομο ήταν κι ο Αρίων, στον οποίο χρωστάμε την διαμόρφωση της φωνητικής άρθρωσης που εισήγαγε για πρώτη φορά στον διθύραμβο. Πρόκειται λοιπόν για μια φυσιογνωμία με επιστημοσύνη στο χώρο της μουσικής που του οφείλουν όλοι οι λαοί πάρα πολλά. 

  Η επιστήμη αυτή, μετά την μεγάλη ακμή του χρυσού αιώνα με τις μεγάλες φυσιογνωμίες των τραγικών, κωμικών και λυρικών ποιητών της αρχαίας Ελλάδος, πέρασε έπειτα από αιώνες σε άλλα έθνη. Έτσι, τα τραγούδια της αγάπης, που υπήρξαν εδώ και αιώνες στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, μπορούν παγκοσμίως να ανιχνευθούν στους μύθους, στις ιστορίες, στα ήθη και τα δρώμενα των περισσότερων αλλοεθνών κοινωνιών.  Αν και σήμερα ακόμη ή τέχνη του ερωτικού τραγουδιού είναι πανταχού παρούσα και παραμένει αδιάλειπτη ως ένα σύγχρονο φαινόμενο.

   Στον δυτικό κόσμο θεωρούν ότι τα τραγούδια της αγάπης εξελίχτηκαν κατά την περίοδο του μεσαίωνα από τους τροβαδούρους ή τους τρουβέρους ενώ άλλοι υποστηρίζουν την προέλευση τους από τους Γερμανούς μινεσίγκερ. Επί παραδείγματι, στην Γαλλία θεωρούνται ως εξελίξιμο είδος των τροβαδούρικων ασμάτων τα επονομαζόμενα Σανσόν (chanson). Οι μπαλάντες Σανσόν είναι μια πρώιμη μορφή του είδους της σεντιμένταλ μουσικής.
  Όμως, καμία κάστα αυτών των μουσουργών της δυτικής μουσικής δεν ξεπερνάει χρονικά του αρχαίους Έλληνες λυρικούς ποιητές και πρωτουργούς της μουσικής παιδείας.  Ο Λίνος,  ο Ορφέας (που τραγούδησε τραγούδια αγάπης για την Ευρυδίκη του), ο Αρίων, ο Ανακρέων, ο Αλκαίος, ο Μίμνερμος κ.α. είναι η πρωτοπόροι της έντεχνης μουσικής, της έντεχνης δημιουργίας που ανήγαγαν την πρωτόγονη μορφή έκφρασης σε επιτηδευμένη τέχνη.  Η επιτηδευμένη τέχνη χάραξε την αυγή του εξευγενισμένου αισθήματος ήτοι της εξημερωμένης αγάπης. 
   Η παιδεία των αρχαίων Ελλήνων μεταλαμπαδεύτηκε εις τις χώρες της δύσης και της ανατολής, όπου την παρέλαβαν νέες κάστες μουσικών. Εξ αυτών και οι  Ευρωπαίοι Βάρδοι, Τροβαδούροι, Τρουβέροι, Μινεσάγκερ κ.α. που συνήθως ερμήνευαν τα τραγούδια τους με την συνοδεία κιθάρας, ή λύρας, ή ζίθερ, ή άρπας ή λαούτου.
  Ο πρώτος που υποστήριξε ότι η ιστορική πατρότητα του τραγουδιού της αγάπης αποδίδεται στους τροβαδούρους ήταν ο Denis de Rougemont[2]. Ωστόσο, ο Denis de Rougemont αστόχησε στην θεωρία του αυτή στην προσπάθεια του να εξαίρει τον ευρωπαϊκό φιντεραλισμό[3]. 
 Παράλληλα, ο ακροθιγής ιδεαλισμός του, στην πίστη μιας συνομόσπονδης Ευρώπης, με ηγέτες τα έθνη του βορρά, τον οδήγησε στην αποκοπή του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού από τα ιστορικά κριτήρια, που αναδεικνύουν ακραιφνώς την γηραιά Ήπειρο ως κοιτίδα του παγκόσμιου πολιτισμού. Έτσι, δεν υφίσταται το εξ ανατολών το φως αλλά οι αρχαίοι Έλληνες λυρικοί ποιητές, είναι οι καθηγητές των Ευρωπαίων, όπου και παραμερίστηκαν ήτοι και ελησμονήθησαν.
 Παρά ταύτα, δεδομένου της εξελικτικής πορείας του ανθρώπινου πολιτισμού, είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι η ταυτότητα των τραγουδιών της αγάπης παραλλάσσονταν από καιρό σε καιρό κι από δεκαετία σε δεκαετία. Οι ερωτικές μπαλάντες ή τραγούδια της αγάπης συναντώνται ευρύτερα σε όλα τα μουσικά είδη όπως: την opera, classic music(mendelssohn), την pop, την R & B, την soul, την country, την folk, την rock  την jazz και την electronic music κ.α. 
 Ιδού και μια σύγχρονη προσπάθεια ανάδειξης της αρχαίας ελληνικής λυρικής τέχνης με συμφωνικά όργανα και οπερατική φωνή κόντρα τενόρος. Τα Μουσικά αποσπάσματα από την αγγλική ταινία κινουμένων σχεδίων με τίτλο "Arion and the Dolphin" του 1996. Η μουσική σύνθεση είναι του Ian Hughes σε λυρικό ύφος μπαλάντας:

εικόνες από τα κινούμενα σχέδια της ταινίας 

 "Arion and the Dolphin" 

  Εν κατακλείδι, η συνεισφορά του κιθαρωδού Αρίωνος στην μουσική δημιουργία υπήρξε καταλυτική. Η πνευματική του ωριμότητα και η καλή καρδιά του τον ώθησαν σε μια μεταφυσική ένωση με το θείο και πλάστη του σύμπαντος κόσμου.   Η αγάπη του Θεού τον αξίωσε να υπερβεί τα ανθρώπινα και να γίνει ο καλύτερος κιθαρωδός της εποχής του, αποκτώντας τεράστια φήμη. Αυτό όμως δεν τον έβλαψε ψυχικά, παρόλο που είχε κατακτήσει τα πρωτεία στους κορυφαίους πανελλήνιους διαγωνισμούς. Το διαχειρίστηκε σωστά και παρέμεινε ένας ταπεινός μουσουργός. Δια τούτο, ακόμη, και η ωδική του σύνθεση, το τραγούδι της αγάπης συγκίνησε τα θαλάσσια θηλαστικά, ιδιαιτέρως δε τα φιλόμουσα δελφίνια. Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα θαύμα, που θυμίζει την περίπτωση του προφήτη Ιωνά...

   Εν τούτοις, όλοι οι μεταγενέστεροι δημιουργοί ερωτικών ωδών ή ασμάτων (δες και το κεφάλαιο "Άσμα ασμάτων" στην Παλαιά Διαθήκη) κάτι έχουν πάρει, κάτι έχουν κλέψει από την μουσική οντότητα του Αρίωνα. Ο Αρίων ήταν ένας εκ των πρώτων αοιδών, ήτοι και κάντορας για τους δυτικούς, που τραγούδησε απ' της καρδιάς τα βάθη. Πολλοί και διάφοροι οι μιμητές του εις τους αιώνες! [5]

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]Ιδού όλα τα γραφόμενα του Πλουτάρχου περί τούτου: [161a] ἐν μέσῳ δ᾽ ἀνεῖχεν ὑπὲρ τῆς θαλάττης ὄγκος ἀσαφὴς καὶ ἄσημος ὀχουμένου σώματος, μέχρι οὗ συναγαγόντες εἰς ταὐτὸ καὶ συνεποκείλαντες ἐξέθηκαν ἐπὶ γῆν ἄνθρωπον ἔμπνουν καὶ κινούμενον, αὐτοὶ δὲ πάλιν πρὸς τὴν ἄκραν ἀναφερόμενοι μᾶλλον ἢ πρότερον ἐξήλλοντο, παίζοντες ὑφ᾽ ἡδονῆς τινος ὡς ἔοικε καὶ σκιρτῶντες. «ἡμῶν δ᾽,» ὁ Γόργος ἔφη, πολλοὶ μὲν διαταραχθέντες ἔφυγον ἀπὸ τῆς θαλάττης, ὀλίγοι δὲ μετ᾽ ἐμοῦ θαρρήσαντες προσελθεῖν ἐγνώρισαν Ἀρίονα τὸν κιθαρῳδόν, [161b] αὐτὸν τοὔνομα φθεγγόμενον ἑαυτοῦ, καὶ τῇ στολῇ καταφανῆ γενόμενον· τὸν γὰρ ἐναγώνιον ἐτύγχανεν ἀμπεχόμενος κόσμον, ᾧ κιθαρῳδῶν ἐχρήσατο. Κομίσαντες οὖν ἐπὶ σκηνὴν αὐτόν, ὡς οὐδὲν εἶχε κακὸν ἀλλ᾽ ἢ διὰ τάχος καὶ ῥοῖζον ἐφαίνετο τῆς φορᾶς ἐκλελυμένος καὶ κεκμηκώς, ἠκούσαμεν λόγον ἄπιστον ἅπασι πλὴν ἡμῶν τῶν θεασαμένων τὸ τέλος. ἔλεγε γὰρ Ἀρίων ὡς πάλαι μὲν ἐγνωκὼς ἐκ τῆς Ἰταλίας ἀπαίρειν, Περιάνδρου δὲ γράψαντος αὐτῷ προθυμότερος γενόμενος ὁλκάδος Κορινθίας παραφανείσης εὐθὺς ἐπιβὰς ἀναχθείη, μετρίῳ δὲ πνεύματι χρωμένων ἡμέρας τρεῖς αἴσθοιτο τοὺς [161c] ναύτας ἐπιβουλεύοντας ἀνελεῖν αὐτόν, εἶτα καὶ παρὰ τοῦ κυβερνήτου πύθοιτο κρύφα μηνύσαντος ὡς τῇ νυκτὶ τοῦτο δρᾶν αὐτοῖς εἴη δεδογμένον. ἔρημος οὖν ὢν βοηθείας καὶ ἀπορῶν ὁρμῇ τινι χρήσαιτο δαιμονίῳ τὸ μὲν σῶμα κοσμῆσαι καὶ λαβεῖν ἐντάφιον αὑτῷ τὸν ἐναγώνιον ἔτι ζῶν κόσμον, ἐπᾷσαι δὲ τῷ βίῳ τελευτῶν καὶ μὴ γενέσθαι κατὰ τοῦτο τῶν κύκνων ἀγεννέστερος. ἐσκευασμένος οὖν καὶ προειπὼν ὅτι προθυμία τις αὐτὸν ἔχοι τῶν νόμων διελθεῖν τὸν Πυθικὸν ὑπὲρ σωτηρίας αὑτοῦ καὶ τῆς νεὼς καὶ τῶν ἐμπλεόντων, [161d]καταστὰς παρὰ τὸν τοῖχον ἐν πρύμνῃ καί τινα θεῶν πελαγίων ἀνάκλησιν προανακρουσάμενος ᾄδοι τὸν νόμον. καὶ ὅσον οὔπω μεσοῦντος αὐτοῦ καταδύοιτο μὲν ὁ ἥλιος εἰς τὴν θάλατταν, ἀναφαίνοιτο δ᾽ ἡ Πελοπόννησος. οὐκέτ᾽ οὖν τῶν ναυτῶν τὴν νύκτα περιμενόντων ἀλλὰ χωρούντων ἐπὶ τὸν φόνον, ἰδὼν ξίφη γεγυμνωμένα καὶ παρακαλυπτόμενον ἤδη τὸν κυβερνήτην, ἀναδραμὼν ῥίψειεν ἑαυτὸν ὡς δυνατὸν ἦν μάλιστα πόρρω τῆς ὁλκάδος. πρὶν δ᾽ ὅλον καταδῦναι τὸ σῶμα δελφίνων ὑποδραμόντων ἀναφέροιτο, μεστὸς ὢν ἀπορίας καὶ ἀγνοίας καὶ ταραχῆς τὸ πρῶτον· ἐπεὶ δὲ ῥᾳστώνη τῆς ὀχήσεως ἦν, καὶ πολλοὺς ἑώρα ἀθροιζομένους [161e] περὶ αὐτὸν εὐμενῶς καὶ διαδεχομένους ὡς ἀναγκαῖον ἐν μέρει λειτούργημα καὶ προσῆκον πᾶσιν, ἡ δ᾽ ὁλκὰς ἀπολειφθεῖσα πόρρω τοῦ τάχους αἴσθησιν παρεῖχε, μήτε τοσοῦτον ἔφη δέους πρὸς θάνατον αὐτῷ μήτ᾽ ἐπιθυμίας τοῦ ζῆν ὅσον φιλοτιμίας ἐγγενέσθαι πρὸς τὴν σωτηρίαν, ὡς θεοφιλὴς ἀνὴρ φανείη καὶ λάβοι περὶ θεῶν δόξαν βέβαιον. ἅμα δὲ καθορῶν τὸν οὐρανὸν ἀστέρων περίπλεων καὶ τὴν σελήνην ἀνίσχουσαν εὐφεγγῆ καὶ καθαράν, [161f] ἑστώσης δὲ πάντῃ τῆς θαλάττης ἀκύμονος ὥσπερ τρίβον ἀνασχιζόμενον τῷ δρόμῳ, διανοεῖσθαι πρὸς αὑτὸν ὡς οὐκ ἔστιν εἷς ὁ τῆς Δίκης ὀφθαλμός, ἀλλὰ πᾶσι τούτοις ἐπισκοπεῖ κύκλῳ ὁ θεὸς τὰ πραττόμενα περὶ γῆν τε καὶ θάλατταν. τούτοις δὲ δὴ τοῖς λογισμοῖς ἔφη τὸ κάμνον αὐτῷ καὶ βαρυνόμενον ἤδη τοῦ σώματος ἀναφέρεσθαι, καὶ τέλος ἐπεὶ τῆς ἄκρας ἀπαντώσης ἀποτόμου καὶ ὑψηλῆς εὖ πως φυλαξάμενοι καὶ κάμψαντες ἐν χρῷ παρενήχοντο τῆς γῆς ὥσπερ εἰς λιμένα σκάφος ἀσφαλῶς [162a] κατάγοντες, παντάπασιν αἰσθέσθαι θεοῦ κυβερνήσει γεγονέναι τὴν κομιδήν.Ταῦθ᾽,» ὁ Γόργος ἔφη, «τοῦ Ἀρίονος εἰπόντος, ἠρόμην αὐτὸν ὅποι τὴν ναῦν οἴεται κατασχήσειν. ὁ δὲ πάντως μὲν εἰς Κόρινθον, πολὺ μέντοι καθυστερεῖν· αὐτὸν γὰρ ἑσπέρας ἐκπεσόντα πεντακοσίων οὐ μεῖον οἴεσθαι σταδίων δρόμον κομισθῆναι, καὶ γαλήνην εὐθὺς κατασχεῖν.» οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἑαυτὸν ὁ Γόργος ἔφη πυθόμενον τοῦ τε ναυκλήρου τοὔνομα καὶ τοῦ κυβερνήτου καὶ τῆς νεὼς τὸ παράσημον ἐκπέμψαι πλοῖα καὶ στρατιώτας ἐπὶ τὰς κατάρσεις [162b]παραφυλάξοντας· τὸν δ᾽ Ἀρίονα μετ᾽ αὐτοῦ κομίζειν ἀποκεκρυμμένον, ὅπως μὴ προαισθόμενοι τὴν σωτηρίαν διαφύγοιεν· ὄντως οὖν ἐοικέναι θείᾳ τύχῃ τὸ πρᾶγμα· παρεῖναι γὰρ αὐτοὺς ἅμα δεῦρο καὶ πυνθάνεσθαι τῆς νεὼς κεκρατημένης ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν συνειλῆφθαι τοὺς ἐμπόρους καὶ ναύτας.

Μετάφραση: 

 [161a] Στη μέση εξείχε από τη θάλασσα ο ασαφής και απροσδιόριστος όγκος ενός μεταφερόμενου σώματος, ώσπου τα δελφίνια μαζεύτηκαν, όλα μαζί, στο ίδιο σημείο και, πλησιάζοντας προς την ακτή, απέθεσαν πάνω στην στεριά έναν άνθρωπο που ανέπνεε και μπορούσε να κινείται· ύστερα αυτά ανοίχτηκαν πάλι στη θάλασσα τραβώντας προς το ακρωτήριο. Τώρα τα δελφίνια πηδούσαν περισσότερο από ό,τι πρωτύτερα, και έπαιζαν και σκιρτούσαν από κάποια ξεχωριστή, καθώς φαινόταν, ευχαρίστηση. «Πολλοί από μας», είπε ο Γόργος, «αναστατωμένοι απομακρύνθηκαν από τη θάλασσα, κάποιοι λίγοι όμως —ένας από αυτούς και εγώ— βρήκαν το θάρρος να πλησιάσουν και αναγνώρισαν τον κιθαρωδό Αρίονα, [161b] που και ο ίδιος μάς είπε το όνομά του, έγινε όμως κατάδηλος και από τα ρούχα που φορούσε· συνέβαινε, πράγματι, να φοράει τα ρούχα των μουσικών αγώνων, αυτά που φορούσε όταν έπαιζε τη λύρα του και τραγουδούσε. Αφού λοιπόν τον μεταφέραμε σε μια σκηνή, και καθώς δεν είχε πάθει κανένα κακό, παρά μόνο ήταν φανερά εξαντλημένος και κουρασμένος από την ταχύτητα και από τον θόρυβο της μεταφοράς του, τον ακούσαμε να μας διηγείται μια ιστορία απίστευτη για όλους, εκτός από μας που υπήρξαμε θεατές τού τέλους της. Έλεγε λοιπόν ο Αρίονας ότι από καιρό είχε πάρει την απόφαση να φύγει από την Ιταλία, όταν όμως του έστειλε ένα γράμμα ο Περίανδρος, η επιθυμία του αυτή έγινε εντονότερη, και όταν έκανε την παρουσία του ένα εμπορικό καράβι από την Κόρινθο, επιβιβάσθηκε αμέσως σ᾽ αυτό και απέπλευσε. Ύστερα από τρεις μέρες ταξιδιού με μέτριο άνεμο πρόσεξε [161c] ότι οι ναύτες σχεδίαζαν να τον σκοτώσουν· έμαθε μάλιστα στη συνέχεια από τον κυβερνήτη (που του έστειλε ένα κρυφό μήνυμα) ότι είχαν αποφασίσει να το κάνουν εκείνη τη νύχτα. Μη έχοντας λοιπόν καμιά βοήθεια από πουθενά, βρισκόταν σε μεγάλη αμηχανία. Τότε του ήρθε μια θεϊκή έμπνευση: να στολίσει το σώμα του και να φορέσει, ζωντανός ακόμη, ως σάβανο τα ρούχα των μουσικών αγώνων, και ύστερα να τραγουδήσει —κατά τη στιγμή του θανάτου του— το τελευταίο του τραγούδι στη ζωή, ώστε να μη φανεί ως προς αυτό λιγότερο γενναιόψυχος από τους κύκνους. Αφού λοιπόν ετοιμάσθηκε, ανήγγειλε ότι έχει ζωηρή επιθυμία να τραγουδήσει τον Πυθικό νόμο υπέρ της δικής του σωτηρίας και υπέρ της σωτηρίας του πλοίου και των επιβατών. [161d] Ύστερα πήγε και στάθηκε στην πρύμνη, δίπλα στην κουπαστή, και, αφού πρώτα με ένα προανάκρουσμα έκανε μια επίκληση στους θεούς του πελάγους, άρχισε να τραγουδάει τον νόμο. Δεν είχε ακόμη φτάσει στη μέση του, όταν ο ήλιος άρχισε να δύει μέσα στη θάλασσα και να φαίνεται πια η Πελοπόννησος. Όταν λοιπόν οι ναύτες δεν περίμεναν πια να ᾽ρθει η νύχτα, αλλά προχωρούσαν στο φονικό τους έργο, ο Αρίονας, μόλις είδε γυμνά τα ξίφη και τον κυβερνήτη να σκεπάζει πια το πρόσωπό του, ρίχτηκε μ᾽ ένα πήδημα στη θάλασσα, όσο μπορούσε πιο μακριά από το καράβι. Προτού όμως βυθιστεί ολόκληρο το σώμα του, έτρεξαν από κάτω του δελφίνια και τον ξανάβγαλαν στην επιφάνεια. Στην αρχή ο Αρίονας τα έχασε και η ψυχή του γέμισε από ανασφάλεια και ταραχή. Όταν όμως είδε ότι η μεταφορά του γινόταν εύκολα και άνετα και ότι πολλά δελφίνια μαζεύονταν [161e] γύρω του με φιλική διάθεση, αναλαμβάνοντας διαδοχικά το έργο της μεταφοράς του σαν ένα λειτούργημα υποχρεωτικό, σαν ένα καθήκον όλων τους, και, από την άλλη, ότι το πλοίο, έχοντας μείνει πολύ πίσω, τον βοηθούσε να καταλάβει την ταχύτητά τους, γεννήθηκε μέσα του, όπως είπε, όχι τόσο ο φόβος του θανάτου, ούτε η επιθυμία της ζωής, όσο η φιλοδοξία να σωθεί, για να φανεί καθαρά ότι είναι ένας άνθρωπος αγαπητός στους θεούς και, συγχρόνως, να κερδίσει μια σίγουρη γνώμη για τους θεούς. Βλέποντας την ίδια στιγμή τον ουρανό γεμάτο από αστέρια, το φεγγάρι να ανατέλλει λαμπερό και καθαρό, [161f] και ενώ η θάλασσα έμενε ακύμαντη σε όλη της την έκταση, ένας δρόμος να ανοίγεται για την πορεία τους, σκεφτόταν μέσα του ότι το μάτι της Δικαιοσύνης δεν είναι μόνο ένα, αλλ᾽ ότι με όλα αυτά τα μάτια του ο θεός βλέπει γύρω τριγύρω όλα όσα γίνονται σε στεριά και θάλασσα. Με αυτούς τους διαλογισμούς το κουρασμένο και βαρύ πια σώμα του έβρισκε, έλεγε, ανακούφιση. Και όταν στο τέλος βρέθηκε μπροστά τους το απότομο και ψηλό ακρωτήριο, και τα δελφίνια, παρακάμπτοντάς το με πολλή προσοχή, παρέπλεαν ξυστά τη στεριά σαν να οδηγούσαν με ασφάλεια [162a] ένα σκάφος στο λιμάνι, δεν είχε πια καμιά αμφιβολία ότι η μεταφορά του έγινε με οδηγό το θεό.»Και ο Γόργος συνέχισε: «Αφού μας τα διηγήθηκε όλα αυτά ο Αρίονας, εγώ τον ρώτησα πού κατά τη γνώμη του θα έπιανε στεριά το καράβι. Εκείνος απάντησε σίγουρα στην Κόρινθο, μόνο που θα καθυστερούσε πολύ· γιατί κατά τη γνώμη του, από τη στιγμή που ο ίδιος έπεσε το βράδυ στη θάλασσα, τα δελφίνια τον μετέφεραν σε μια απόσταση όχι μικρότερη από πεντακόσια στάδια, και ο αέρας είχε πέσει αμέσως». Ο ίδιος, ωστόσο, ο Γόργος είπε ότι, μόλις έμαθε και του ιδιοκτήτη του πλοίου το όνομα και του κυβερνήτη, καθώς και το έμβλημα του πλοίου, έστειλε πλοία και στρατιώτες [162b] να παραφυλάξουν στις σκάλες όπου πιάνουν τα πλοία, τον Αρίονα όμως τον έφερε μαζί του, κρυμμένον, για να μη προλάβουν οι ναύτες να μάθουν ότι σώθηκε και έτσι να διαφύγουν. Πραγματικά όλα έμοιαζαν, όπως είπε, να γίνονται με θεϊκή βούληση και καθοδήγηση· γιατί μόλις οι ίδιοι έφτασαν εδώ, πληροφορήθηκαν ότι το πλοίο κατασχέθηκε και οι στρατιώτες συνέλαβαν τους εμπόρους και τους ναύτες.

[2]Denis de Rougemont (1956/1966), Love in the Western World, trans., Montgomery Belgion, revised edition, reprint, New York: Fawcett, p. [i].
[3]Όπως πληροφορούμεθα από την διαδικτυακή βιβλιοθήκη: Η διατριβή του De Rougemont είναι ότι τα τραγούδια αγάπης εξελίχθηκαν από τα ερωτικά τραγούδια των τρουβαδούρων και ότι αυτά τα τραγούδια αντιπροσώπευαν την απόρριψη της ιστορικής χριστιανικής αντίληψης της αγάπης.
[4]Συνήθως η μπαλάντα έχει αργό ρυθμό και μια πλούσια μελωδία που τονίζουν τις αρμονίες του τραγουδιού. Στην μουσική συνοδεία οι μπαλάντες παίζονται με ακουστικά όργανα όπως κιθάρες , πιάνα , σαξόφωνα, συνθεσάιζερ, τύμπανα και άλλοτε με μεγάλη ορχήστρα. 
[5] Στην σύγχρονη μουσική βιομηχανία, πληθώρα δημιουργών και ερμηνευτών του είδους Love song απέσπασαν τεράστια επιτυχία και πολλά κέρδη από τις πωλήσεις και από τις συναυλίες. Κάτι παρόμοιο με τον Αρίων όταν κέρδισε στον διαγωνισμό της Σικελίας και μετέπειτα έκανε καλλιτεχνική περιοδεία σε όλη την Ιταλία. Μερικές περιπτώσεις αυτών των σύγχρονων καλλιτεχνών είναι:  ο Kenny Rogers με το "Laidy το 1980", ο Phil Collins με το "Against All Odds" το 1984, τον George Michael με το "Careless Whisper" το 1984 , την Whitney Houston  με το "I Will Always Love You" το 1992, την Toni Braxton με το "Un-Break My Heart" το 1996, την Adele με το "Hello"  το 2015, τον Justin Bieber με το Love Yourself "  το 2016 κ.α.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- "Dictionary of greek and roman biography and mythology"
-Πλουτάρχου,  "Των επτά σοφών συμπόσιο"
-Αιλιανού, Περί ζώων ιδιότητες
-Denis de Rougemont (1956/1966), Love in the Western World, trans., Montgomery Belgion, revised edition, reprint, New York: Fawcett, p. [i].

ЭIЄ

  Ο Έλλην βασιλιάς των Αθηνών Αιγέας και ο νορβηγός Ægir 

(Ο Αιγίων-Ποσειδών κύριος των υδάτων) 

Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Βαφίνης

  Στην προϊστορική εποχή, μεταξύ της εποχής του χάλκινου και του ηρωικού γένους, στην Αθήνα τον βασιλικό θρόνο κατέχει ο Αιγέας. Ο Αιγέας ήταν γιος του Πανδίονα κι εγγονός του Ερεχθέα. Σύμφωνα με τις πληροφορίες της Χρονογραφίας του Γεωργίου Σύγγελου στην πόλη των Αθηνών βασίλευσε μη' έτη, δηλαδή 48 χρόνια περί του έτους 4.219 από κτίσεως κόσμου. Κατά τον ιστορικό πίνακα χρονολόγησης των Αθηναίων βασιλέων, ο Αιγέας, ήταν ο ένατος στην σειρά Άνακτας της Αττικής πόλης.
  Η παρουσία του Αιγέα εμφανίζει μια διττή όψη, την ιστορική και την μυθολογική. Η ιστορική του μορφή συνάδει μ' αυτή που καταγράφηκε από ιστορικούς της ελληνικής κλασσικής περιόδου κι αποτελεί την επιβεβαιωμένη βασιλεία του Αιγέα στην Αθήνα του 1.354 π.Χ. Αντ' αυτού, η μυθολογική όψη του παλαιότατου βασιλέα γίνεται αντιληπτή μέσα από την ετυμολογία του ονόματος και των μυθολογουμένων.
   Η ονομασία του Αιγεύς, του θνητού πατέρα του Θησέα, εκ του λήμματος Αίγεν=κυματισμός της θάλασσας(δες εγκυκλ. Ηλίου, λήμμα Αιγεύς), παραπέμπει εις την μορφή του Αιγίου Ποσειδώνα. Η ταυτοποίηση του με τον  αθάνατο θεό Ποσειδώνα είναι η διάσταση της μυθολογικής υπόστασης που τον συνδέει με τους γενάρχες θεούς & ήρωες βασιλείς της Ελλάδος.
    Ο Αιγίων ή Αιγαίων Ποσειδών ταυτίζεται ή συσχετίζεται τρόπον τινά με τον Αιγέα, τον  βασιλέα των Αθηνών. Το στρατηγικό σημείο ανάπτυξης της ναυσιπλοΐας και εμπορικού και πολεμικού στόλου της αρχαίας εποχής ήταν το Αιγαίο πέλαγος. Υπενθυμίζουμε ότι, η ονομασία δόθηκε από τον Θησέα, στο ελληνικό πέλαγος, για να τιμήσει τον άδικο θάνατον του πατέρα του Αιγέα. Αυτό με τη σειρά του υποδηλώνει την απόλυτη κυριαρχία των Ελλήνων Αθηναίων κατά την περίοδο της βασιλείας του προαναφερθέντος Αθηναίου ήρωα.
   Ο Αιγέας με την μορφή ενός υδάτινου Θεού και κυρίαρχου των υδάτων[1] σε κάποιο χρονικό σημείο της μυθιστορίας θα συνενωθεί με την πριγκίπισσα Αίθρα, (εκ της αιθρίας λέξεως που σημαίνει καθαρός ολοφώτεινος ουρανός)[2]. Από την συνένωση αυτή θα γεννηθεί ο θείος γόνος Θησεύς. Ο Θησέας, ένα λαμπρό τέκνο του καθάριου ουρανού και του εξαγνισμένου θαλασσινού στοιχείου αναλαμβάνει να λυτρώσει την Αθήνα αλλά και την Ελλάδα, δηλαδή την τότε ανθρωπότητα, από τους διεφθαρμένους ηγέτες, υιούς του Δία (δες Μίνωας Β' εγγονός του Μίνωα Α΄).
  Ο Αιγεύς Ποσειδών, με πρωτεύουσα την Αθήνα, διατηρούσε μια θαλάσσια αυτοκρατορία με ισχυρό ναυτικό στόλο. Όσο ο Δαίδαλος ενεργούσε για την τεχνολογική εξέλιξη της πατρίδας του Αθήνας τόσο η πόλη βρίσκονταν στο απόγειο της δυνάμεως της. Όταν ο Δαίδαλος εξορίστηκε στην Κρήτη, τότε ο Μίνωας έγινε ισχυρότερος των Αθηνών και ξεκίνησαν οι πρώτες έριδες. Μοιραίο ήταν να συγκρουστεί το ιερατείο του Ποσειδώνα των Αθηνών με το ιερατείο του Διός της Κρήτης.
  Η δύναμη του ιερατείου του Ποσειδώνα ήταν εξαπλωμένη έως τις βόρειες θάλασσες της Ευρώπης. Διαβάζοντας την σκανδιναβική μυθολογία μαθαίνουμε δια την ύπαρξη ενός σημαντικού προσώπου του Αιγκίρ(Aegir). Ο Αιγκίρ ή Εγκίρ ήταν ένας γίγαντας βασιλιάς της θάλασσας. Η υπόσταση του ομοιάζει με την μορφή του Έλληνα θεού Ποσειδώνα. Στο Λεξικό του αρχαίου κόσμου, στο λήμμα Θέτις, αναγράφεται μια λεπτομέρεια της ελληνικής μυθολογίας η οποία θέλει την Θέτιδα ως διαμεσολαβητή της συμμετοχής του θαλάσσιου γίγαντα Αιγαίωνα, με το μέρος του Δία, σε μία συνωμοτική προσπάθεια ανατροπής της εξουσίας από την Ήρα.
 Παράλληλα, σύμφωνα με την Σάγκα των Ισλανδών των Σκανδιναβών αλλά και της γερμανικής μυθολογίας, ο Αιγκίρ ήταν μια προσωποποίηση της δύναμης των υδάτων. Στα χαρακτηριστικά του στοιχεία προστίθονται οι αγαστές σχέσεις με τους ουρανιώνες  θεούς τους οποίους καλούσε πάντα εις τα οικογενειακά συμπόσια. Οι λεπτομέρειες αυτές δείχνουν μια καθαρή συγγένεια της βορειοευρωπαϊκής μυθολογίας με τα τεκταινόμενα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.
 Επιπλέον, στην προσφάτως εκδιδόμενη εγκυκλοπαίδεια υπό τον τίτλο "Παγκόσμια Μυθολογία", στο λήμμα "Αιγεύς", αναφέρεται  η συνταύτιση του βασιλιά των Αθηνών με τον μυθολογικό γίγαντα της Βόρειας Ευρώπης που ονομάζεται Αιγκίρ (Aegir). Κλείνοντας, μπορούμε να προσδιορίσουμε χρονικά την παρουσία και τον αποικισμό των Ελλήνων στις θαλάσσιες βορειοευρωπαϊκές ακτές από τα προϊστορικά κιόλας χρόνια. Ο θαλάσσιος γίγαντας Αιγαίων-Aegir ήταν ένας εξ αυτών των αποικιστών από την περιοχή του Αιγαίου...

Εικόνα εκ της εγκυκλοπαίδειας Παγκόσμια Μυθολογία

που αναφέρεται στην ταύτιση του Έλληνα βασιλιά των Αθηνών 

Αιγέα με τον Σκανδιναβό ή Γερμανό βασιλιά Αιγκίρ ή Εγκίρ.

     Ο Βασιλιάς της Αθήνας με μακριά γενειάδα στον βράχο του 

    Σουνίου περιμένει να γυρίσει ο γιος του Θησέας από την Κρήτη

   Ο Αιγκίρ (Aegir) βασιλιάς και κύριος των υδάτων στις βόρειες

       θάλασσες της Ευρώπης εμφανίζεται με μακριά γενειάδα

                    και πλησίον του θαλάσσιου πελάγου.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ιδού και τα λεχθέντα της Αποκάλυψης του Ιωάννου περί της αγγελικής οντότητας, του θαλάσσιου ορίζοντα, που κυριαρχεί επί του υδάτινου κόσμου: "Καὶ ἤκουσα τοῦ ἀγγέλου τῶν ὑδάτων λέγοντος· δίκαιος εἶ, ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν, ὁ ὅσιος, ὅτι ταῦτα ἔκρινας·"(16.5).

[2] Το όνομα Αίθρα προέρχεται από την λέξη Αιθήρ και Αιθέρας, δηλαδή καθαρός/αγνός. Ο Αιθέρας, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι το πέμπτο στοιχείο της φύσης. Ο Αιθήρ απλώνεται σε όλα τα μήκη κα πλάτη του ουρανού και αποτελεί την κύρια αιτία που όλα τα έμβια όντα στον πλανήτη γη ζούνε χωρίς να τους κατακαίει η ηλιακή ακτινοβολία. Σύγχρονοι μελετητής πιστεύουν ότι ο αιθέρα διαχέεται σε όλο το σύμπαν ωσάν μία θαλάσσια αύρα. Εν κατακλείδι, ένας θείος γόνος, εκ του υδάτινου στοιχείου του πλανήτη Ποσειδώνα και κατ' επέκταση το άστρο Σείριος, κατήλθε εις την γη και εγκολπώθηκε σε αιθέρια ουράνια μήτρα και γεννήθηκε ο θείος ήρωας Θησέας. Σύμφωνα με μυθολογικά απόρρητα, ο Θησέας, κατά τους αρχαίους μυθογράφους, συμβόλιζε τον ανατέλλοντα ήλιο εκ της θαλάσσης. Άλλωστε, ο γιος του Αιγαία θεωρούνταν  ταυτόχρονα και γόνος του Κυρίου των υδάτων, του οποίου η παρουσία ως Θεού και δημιουργού του σύμπαντος κόσμου εκδηλώνεται και στην Αποκάλυψη του Ιωάννου. Έτσι, προκύπτει πως, ο Θησέας ήλθε ως απεσταλμένος του Θεού για να αποκαταστήσει στην ανθρωπότητα την δικαιοσύνη και την θηριώδη επιβολή της μινωταυρικής τυραννίας. Κατ' ουσίαν, ως απεσταλμένος ποσειδωνιάτης εκ του τριπλού άστρου του Σειρίου, κατατρόπωσε τις δυνάμεις του σκότους των οφιονείδων διογενών (των υποτιθέμενων διογενών που εφάρμοζαν πειράματα τερατογενών ανθρωπογεννέσεων) εκ του άστρου της Περιστεράς(δες Πλειάδες), που προσπάθησαν να εγκαθιδρύσουν την αντίθεη κοσμοκρατορία τους επί της νήσου Κρήτης. Πολλοί εκ των Κρητών παραπλανήθηκαν πιστεύοντας ότι, οι νεοεισαχθέντες αστρικοί επισκέπτες, εκ του άστρου της Περιστεράς, ήταν φιλικοί, ομογενείς κι εκπρόσωποι του Ιδαίου Ζευς. Όταν όμως κατάλαβαν το λάθος τους ήταν πλέον αργά. Αργότερα, μετά από σωρεία γεγονότων, συντάχθηκαν με το μέρος του νικητή, δηλαδή του Αθηναίου πρίγκιπα Θησέα, και τον αναγόρευσαν βασιλέα της Κρήτης, όπως αναγράφεται στο λεξικό του Σουίδα. Διαφαίνεται, εκ τούτου, η κυριαρχία του Αθηναϊκού κράτους εις την μεγαλόνησο κατά τα τριακοστά και δύο έτη της βασιλείας του Θησέα εις την Αθήνα. Υπάρχει μάλιστα η πληροφορία ότι ένας δεσμός αιώνιας φιλίας ένωσε τους Μινωίτες Κρήτες με τους Αθηναίους, ώστε οι πρώτοι ορκίστηκαν να μην πολεμήσουν ποτέ εναντίον των Αθηναίων. Αυτό σημαίνει ότι, αναγνώρισαν τον Θησέα ως ελευθερωτές κι ως εκ τούτου κι όλους τους Αθηναίους!!!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Νεότερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικό του Ηλίου

-Εγκυκλοπαιδικοί θησαυροί Παγκόσμια Μυθολογία Β', εκδοτική Αθηνών, τόμος 6

-Γεωργίου Συγγέλου, Χρονογραφία

-Καινή Διαθήκη, Αποκάλυψη του Ιωάννου

-Λεξικό του Σουίδα

-Λεξικό του αρχαίου κόσμου/Ελλάδα Ρώμη, Γιάννη Λάμψα, εκδ. Δομή

  ЭIЄ
ΑΓΙΟΣ ΛΕΩΝΙΔΗΣ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΑΠΟΘΕΣΕΩΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΟΣΤΩΝ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Βαφίνης

  Στην Αθήνα του 3ου αιώνα μ.Χ όπου είχε ήδη επικρατήσει στρατιωτικά ο ρωμαϊκός ιμπεριαλισμός, διαβιούσε εν κρυπτώ η χριστιανική αδελφότητα των γηγενών Αθηναίων. Μολονότι, η Αθήνα, ήταν μια από τις πόλεις του ρωμαϊκού κράτους που της είχε παραχωρήθει μια υποτυπώδη πολιτειακή ελευθερία, η Pax Romana ως μεγάλος αδελφός επέβλεπε κατά τρόπον δυναστικό κάθε διαφορετική πρόθεση ιδεαλισμού. Μία εξ αυτών των επικίνδυνων προθέσεων ιδεαλισμού υπήρξε  κι ο χριστιανισμός. Οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι ο χριστιανικός ιδεαλισμός είχε ως προορισμό την ανατροπή των σχεδίων της ρωμαϊκής κοσμοκράτορας. Γι' αυτό η ρωμαϊκή μηχανή εξεδίωκε μετά μανίας τους πεποιθότες του χριστιανικού δόγματος.

  Τον καιρό εκείνο, στην μικρή κοινότητα των χριστιανών της Αθήνας διατελούσε επίσκοπος της εκκλησίας του Χριστού ο Λεωνίδης εξ Αθηνών[1]. Λεπτομέρειες περί του βίου του Αθηναίου επισκόπου διασώθηκαν ελάχιστες έως και μηδαμινές.
  Οι μόνες έγκυρες πηγές, περί της βιοτής του Αγίου, είναι η περίοδος της ανάληψης του επισκοπικού θρόνου αλλά και το μαρτυρικό γεγονός της τελευτής του. Πως, πότε, που και γιατί συντελέσθηκε το γεγονός τούτο;
  Τα ελάχιστα ιστορικά κείμενα, γνώμονες της επιμέρους έρευνας, ρίχνουν φως  άγνωστες πτυχές του ιστορικού βίου του Αγίου επισκόπου των Αθηνών που δεν έχουν δημοσιευθεί. Άλλωστε, το οφείλομεν εις την μνήμη του!

Τοιχογραφία με την όψη του επισκόπου Αθηνών

Αγίου Λεωνίδα ευρισκόμενη

στον ναό Αγίας Τριάδας Μεθάνων

  Εκ πρώτης, σημειώνουμε την χρονική συνύπαρξη του Αγίου Λεωνίδη  με τον ρωμαίο αυτοκράτορα Δέκιο. Ο Λεωνίδας υπήρξε ο πιο ένθερμος οπαδός του Χριστού ενώ ο Δέκιος ίσως να υπήρξε ο πιο λυσσασμένος εχθρός του Χριστού και της χριστιανικής πίστεως. Ο Ρωμαίος συγκλητικός ανέλαβε την εξουσία κατά την περίοδο του 249 με 251 μ.Χ. τότε όπου ο Λεωνίδης ήταν ήδη επίσκοπος Αθηνών, ο έκτος κατά σειρά[2]. Το πρώτο μέλημα του τυράννου Δέκιου ήταν να εξεδώση διάταγμα εναντίων των χριστιανών.
  Ο Δέκιος, ως εγκάθετο αντιχριστιανικό πνεύμα, με την πρόφαση της συμμετοχής του στην μερίδα των δημοκρατικών θεσμών, θέλησε να ενισχύσει τον ψευτοϊδεατισμό της Pax Romana. Ωστόσο, η φασιστική του ταυτότητα, δείγμα στυγνός ολοκληρωτισμού, και τα πιστεύω του στο παγανιστική θρησκεία του ρωμαϊκού κόσμου τον ώθησε σε μια τυραννική νομοθεσία. Υποχρέωσε τους χριστιανούς να θυσιάζουν μια φορά τον μήνα στους ρωμαίους θεούς, πριν από την σειρά των δικαστικών της κοινότητας τους, για να τους δοθεί το πιστοποιητικό έγγραφο της κρατικής νομιμότητας (libellus). 
  Δίχως αυτό το πιστοποιητικό κάθε πολίτης, έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα, διότι, κρίνονταν αντιεξουσιαστής, εχθρός των παγανιστικών θεών και της αυτοκρατορίας της Ρώμης. Όποιος λοιπόν αρνούνταν κινδύνευε με βαρύτατους βασανισμούς ή και μαρτυρικό θάνατο σε κοινή θέα.

  Αυτή η διαταγή του Δέκιου, ενώ θα πρέπει να κριθεί από τους ιστορικούς ως τυραννική, βάναυση και απολυταρχική δεν της έχει δοθεί η πρέπουσα ιστορική σημασία, δεδομένου ότι, με το πρόσχημα μιας φαινομενικής δημοκρατικότητας, ο Δέκιος, με σφαγιασμό, εξόντωσε χιλιάδες χριστιανούς που αντιστάθηκαν στις φαύλες, αλαζονικές κι απάνθρωπες φιλοδοξίες του. 

   Ένας εξ αυτών, των αντιδρώντων, ήταν του καιρού εκείνου ο επίσκοπος Αθηνών Λεωνίδης. Ο Λεωνίδης, φαίνεται ότι, αντέδρασε σφόδρα εις το αντίχριστο διάταγμα του Δεκίου. Συχνά στα κήρυγματα του παρήγγελνε στο ποίμνιο του να μην υποκύψει στο θέλημα του Δεκίου, έτσι ώστε, να μην δεχθεί να θυσιάσει στα ψευτοείδωλα. Δηλαδή, μήτε να θυσιάσει, μήτε να φάγει ειδωλόθυτα, καθότι οι θυσίες των Ρωμαίων ψευτοθεών είχανε μεταβληθεί σε αντιθεϊκό μίασμα.

Απεικόνιση του Αγίου ιερομάρτυρα 

Λεωνίδα στον ιερό ναό του Αγίου Ιωάννου

Γαργαρέτας στην Αθήνα

 Σύμφωνα με την ιστορική καταγραφή του Αγίου Μιχαήλ Ακομινάτου, ο επίσκοπος Αθηνών Λεωνίδης ευρισκόμενος στην Τροιζήνα συνελήφθη μαζί με την συνοδεία του και οδηγήθηκαν ομού εις Κόρινθον. Η συνοδεία του αποτελούνταν από εφτά γυναίκες που είχαν αναπτύξει μαζί του έναν υψηλότατο πνευματικό δεσμό. Πρόκειται για τα πνευματικά του τέκνα, εξ Αθηνών, με τα ακόλουθα ονόματα: Χαρίσση, Νίκη, Γαληνή, Καλλίδα, Νουνεχία, Βασίλισσα και Θεοδώρα. Η ρωμαϊκή σπείρα τους συνέλαβε και τους έφερε  κατηγορούμενους έμπροσθεν του ηγεμόνα ανθύπατου Βενούστο. 
   Τότε, η Κόρινθος είχε ανακηρυχθεί πρωτεύουσα της Ελλάδος (Αχαΐας), καθότι, η Αθήνα και η Σπάρτη είχαν μια ιδιότυπη ανεξαρτησία. Στην Κόρινθο, ο Άγιος Λεωνίδης, όρθωσε το ανάστημα του και είπε ένα αγέρωχο όχι στον πεπλανημένο αντίχριστο Δέκιο και τον παγανιστικό του κόσμο, που παρακλάδι του ήταν ο ρωμαϊκός ιμπεριαλισμός. Ο Βενούστος, ορμώμενος από τις συνεχείς αρνήσεις του επισκόπου Αθηνών, διέταξε να οδηγηθεί ο Λεωνίδης σ' έναν δημόσιο χώρο για να υποστεί εκεί τα πιο φρικτά βασανιστήρια. 
  Ο Λεωνίδης, όμως, ανθίσταται σθεναρά και λαμβάνει άμεσα τον λαμπρό στέφανο της αγιοσύνης από τους αγγέλους του Τριαδικού Θεού. Η στέψη του τέθηκε μετά τον φρικτό απαγχονισμό του και το ξέσκισμα της σαρκός του.   
  Κατά την ίδια στιγμή με τον Άγιο Λεωνίδη συνεμαρτύρησαν και οι επτά γυναίκες, οι οποίες έλαβαν ομοίως τον στέφανο της αγιότητας. Τα νεκρά σώματα, του Λεωνίδη και των επτά γυναικών, ρίφθηκαν στην θάλασσα.
   Οι μετέπειτα μαρτυρίες θέλουν την μεταφορά των ιερών λειψάνων του Αγίου και των γυναικών εις την Αθήνα όπου συνετάφησαν μέσα σε κρύπτη επί μικρά νησίδα του ποταμού Ιλισού. Λίγο αργότερα, μετά την παρέλευση τριών αιώνων, κι μολονότι ο ποταμός είχε αλλάξει την ροή του, ανεγέρθηκε στο σημείο αυτό ναός, σε ρυθμό Βασιλικής, αφιερωμένος στον Άγιο Λεωνίδη. Προ μερικών δεκαετιών οι ανασκαφές έφεραν στο φως τα ερείπια της βασιλικής του Ιλισού, όπως την ονόμασαν οι ερευνητές αρχαιολόγοι (δες κάτωθι εικόνες από τον αρχαιολογικό χώρο στην Αθήνα επί της λεωφόρου Αρδηττού). 

   

Η Βασιλική του Ιλισσού( από το προσωπικό μου αρχείο φωτογραφίας), που βρίσκεται στην οδό Αρδηττού στο κλεινόν άστυ των Αθηνών, ανακαλύφτηκε προ μερικών ετών από τους αρχαιολόγους. Σύμφωνα με τους ανασκαφείς ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Αγίο Λεωνίδη. Η δομή της είναι τρίκλιτη, με εγκάρσιο κλίτος, νάρθηκα και αίθριο. Στον βόρειο τοίχο της βρίσκεται το μαρτύριο του Αγίου Λεωνίδη, επισκόπου Αθηνών. 

Πρόκειται για κτίσμα του 4ου αιώνα, προγενέστερο δηλαδή της βασιλικής, που βάσει των ψηφιδωτών δαπέδων χρονολογείται στο α΄ μισό του 5ου αιώνα. Η μαρτυρία του Μιχαήλ Ακομινάτου, κατά τον 12ο αιώνα, είναι σαφείς περί του ναού που κτίστηκε, πάνω σε μία νησίδα του ποταμού Ιλισσού, από ευλαβείς Αθηναίους, προς τιμήν του ιερομάρτυρα επισκόπου Λεωνίδη. Σήμερα οι αρχαιολόγοι συμφωνούν περί της τοποθεσίας. 

Λέγεται ότι σ' αυτό τον ναό ο Άγιος Μιχαήλ Ακομινάτος, ο τελευταίος επίσκοπος Αθηνών, πριν την φραγκοκρατία και την Οθωμανική κυριαρχία, εξεφώνησε λόγο δια τον μαρτυρικό θάνατο του Αγίου Λεωνίδη και την μεγάλη πίστη του στον Χριστό. Επιπλέον, η τελευταία εικόνα παρουσιάζει σχέδιον κατόψεως της περιοχής λεωφόρου Αρδηττού από τον Ιωάννη Τραυλό. Δεξιά

διακρίνεται η θέση του ναού του Αγίου Λεωνίδη.

 Μια άλλη παραπλήσια μαρτυρία αναφέρει ότι, καθώς ο Άγιος και οι επτά γυναίκες αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν και κράτησαν ακέραιη την πίστη τους στον Ιησού Χριστό, οι Ρωμαίοι αντικρίζοντας την αδιαλλαξία της πίστης τους, αύθυς, τους μετέφεραν στον τόπο του μαρτυρίου, όπου έμπροσθεν των κατοίκων της Επιδαύρου βασανίστηκαν ανηλεώς. Μετά τον απαγχονισμό και το ξέσκισμα της σαρκός του επισκόπου Λεωνίδη επήλθε και η θανάτωση των επτά γυναικών. Στη συνέχεια τα σώματα τους ρίφθηκαν στα βάθη της θαλάσσεως, αφού τα έδεσαν πρώτα με πέτρες για βαρίδια. Η θανάτωση τους έγινε μία μέρα πριν το Πάσχα.

  Οι κάτοικοι της Επιδαύρου, που άθελα τους έγιναν αυτούσιοι μάρτυρες του μαρτυρικού θανάτου του Αγίου και των επτά γυναικών, βρήκαν αργότερα τα καθαγιασμένα λείψανα να τα έχει ξεβράσει η θάλασσα. Ομαδόν έσπευσαν άμεσα να τα ανασύρουν. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Αγίου Μιχαήλ Ακομινάτου Χωνιάτη, επισκόπου Αθηνών, τα λείψανα των ιερομαρτύρων θάφτηκαν με ευλάβεια στην ιερή πόλη των Αθηνών,  πλησίον του ναού του Ολυμπείου Διός.

 Παρά ταύτα δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί ιστορικά, γιατί και πως, τα οστά των ιερομαρτύρων, κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας, μεταφέρθηκαν από την Αθήνα, προς φύλαξην, εις στην περιοχή της Επιδαύρου, όπου βρέθηκαν σε σωστική ανασκαφή το 1916. 

 Οι αρχαιολόγοι, ύστερα από παραινέσεις τοπικών παραγόντων, σκάβοντας κάτω από ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου βρέθηκαν μπροστά στην θέα επτά αρχαίων γυναικείων σκελετών. Συνάμα, σε μια μαρμάρινη πλάκα κάτωθεν αυτών βρέθηκαν τα οστά ενός ανδρός που είχε θανατωθεί δια στραγγαλισμού. Μάλιστα, τα οστά και ο χώρος ταφής ανάβλυζαν άρρητη ευωδία.

  Δια ταύτα και άνευ ουδεμίας υπερβολής, οφείλουμε να είμαστε πιο δεκτική στα θεία θαύματα που μας οδηγούν στην αλήθεια του Θεού. Έτσι, μελετώντας εμβριθώς τους βίους των αγίων δύναται να αποκομίζουμε ψυχικά οφέλη.   Επιπλέον ωφέλιμη είναι η ενθύμηση του μαρτυρικού θανάτου του αρχιερέα και επισκόπου Αθηνών Λεωνίδη και να αποδίδομαι τιμή σ' αυτόν τον υπέρλαμπρο αγωνιστή της πίστεως στον όνομα Του Ιησού Χριστού που με θάρρος και αυταπάρνηση στάθηκε ακλόνητος έμπροσθεν της θηριώδους κι αντίχριστης ρωμαϊκής εξουσίας.

Μεγαλυνάριον

Χαίροις τῆς Ἑλλάδος θεῖος βλαστός, Ἱερομαρτύρων Λεωνίδα ἡ καλλονή· χαίροις Ἀθηναίων, ὁ θεῖος Ποιμενάρχης, καί πρός Χριστόν μεσίτης, Πάτερ θερμότατος.

Υποσημείωση

[1]Κατά μίαν λανθασμένη εντύπωση ο Άγιος Λεωνίδας αναγράφεται ως Τροιζήνιος. Τούτη, όμως η εντύπωση εκπηγάζει από την μαρτυρία του Μιχαήλ Ακομινάτου που λέγει ότι, επί των ημερών που βρίσκονταν ο Άγιος στην Τροιζήνα τον συνέλαβαν. Το αληθέστερο είναι ο Άγιος Λεωνίδης να υπήρξε Αθηναίος το γένος, διότι, οι χριστιανικές κοινότητες ήταν μικρές και τα μέλη τους είχαν κυρίως εντοπία προέλευση.

[2] Σύμφωνα με τον πίνακα των Επισκόπων, Μητροπολιτών & Αρχιεπισκόπων που εξέδωσε ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Παπαδόπουλος οι κατά τους πρώτους αιώνες επίσκοποι Αθηνών είναι: Α) Ιερόθεος, Β)Διονύσιος Αρεοπαγίτης Γ)Νάρκισσος, Δ)Πούπλιος, Έ)Κοδράτος & ΣΤ)Λεωνίδης ή Λεωνίδας 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ, μήνας Απρίλιος

-ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ

-ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ ΛΑΜΠΡΟΥ, ΜΙΧΑΗΛ ΧΩΝΙΑΤΗ ΤΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ, Αθήνα 1879