ЭIЄ
ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ, Ο ΕΦΕΥΡΕΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΑΤΑΛΟΓΗΣ, ΤΟΝ ΠΡΟΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΦΩΝΗΤΙΚΗΣ ΑΠΑΓΓΕΛΙΑΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ
Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Βαφίνης
-
Εις την αρχαϊκή εποχή γεννιέται ένας λυρικός ποιητής της υψηλής διανόησης. Πρόκειται για τον Αρχίλοχο εκ της νήσου Πάρου. Η γέννησης του τοποθετείται κατά το πρώτο τέταρτο του 7ου αιώνος, πιο συγκεκριμένα το 680 π.Χ. Σύμφωνα με την αρχαία γραμματεία ο Αρχίλοχος φαίνεται να μελοποίησε πολυποίκιλες μορφές ποιητικών μέτρων, κυρίως όμως ιαμβικούς και τροχαϊκούς πόδες.
Οι φιλολογικές πηγές τον καταλογίζουν ως πατέρα του σκωπτικού ιάμβου, του οποίου και θεωρείται ο πρωτοπόρος εκφραστής. Επιπλέον, στο ελεγειακό είδος, το οποίον κυριαρχούσε επί της εποχής του, φαίνεται να συνέγραψε πολεμικά, ερωτικά, ηθικά, φιλοσοφικά και γνωμικά θέματα. Ωστόσο, η προσφορά του Αρχίλοχου, στην ελληνική μουσικοποιητική τέχνη, εντοπίζεται αλλαχόθεν και δη περί του είδους που έφερε την επωνυμία της Παρακαταλογής.
Η παρακαταλογή υπήρξε ένα είδος αρχαίας μουσικής συνθέσεως που εχρησιμοποιείτο στο θεατρικό δράμα κατά την μετατροπή του μέλους ή της ωδικής συνθέσεως σε απαγγελόμενη φώνηση. Είναι δε γνωστή η απαγγελία εις την δυτικήν μουσική ορολογία ως ρετσιτατίβο. Ο Αριστοτέλης αναφερόμενος στην εν λόγω μουσικοποιητική έκφανση λέγει ότι: «Διὰ τί ἡ παρακαταλογὴ ἐν ταῖς ᾠδαῖς τραγικόν; ἢ διὰ τὴν ἀνωμαλίαν; παθητικὸν γὰρ τὸ ἀνωμαλὲς καὶ ἐν μεγέθει τύχης ἢ λύπης. τὸ δὲ ὁμαλὲς ἔλαττον γοῶδες.» (Προβλήματα, XIX, 6).
Εδώ, Ο Αριστοτέλης, ομιλεί περί του αφηγηματικού άσματος ήτοι και τραγουδιού, εξόν και ωδή τραγική. Κατά το επίθετο ανώμαλον δεικνύει την ανομοιότητα της χρήσης του ωδικού τρόπου του έμπλεον παθητικού συναισθήματος και μέγιστης εντάσεως ευρισκομένης σε κατάσταση ευτυχίας ή λύπης, εν αντιθέση προς τον ομαλόν και σμικρόν τρόπο μιας καταστάσεως θρήνου ήτοι μοιρολογήματος.
Επιπλέον, ο Ησύχιος αναφερόμενος στο είδος της παρακαταλογής, ομιλεί περί μιας φωνητικής απαγγελίας άσματος (τραγουδιού), υπό του κορυφαίου του χορού, με συνοδεία υπόκρουσης από του εγχόρδου οργάνου κλεψίαμβου ή από του πνευστού αυλού. Ιδού και το λεχθέν του λεξικού: «καταλογή· τὸ τὰ ᾄσματα μὴ ὑπὸ μέλει λέγειν».
Την χρήση της παρακαταλογής, την αποδίδοντα εις τον Αρχίλοχο, υιοθέτησαν οι Διονυσιακοί τεχνίτες, οι οποίοι, δια μέσω των αιώνων, μεταβίβασαν στους πρωτοχριστιανούς υμνωδούς - ψαλτωδούς.
Κατά τους πρώτους αιώνες της διάδωσης του χριστιανισμού, στην διδασκαλία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, γίνονταν σε τμηματικά εδάφια η χρήση της αρχιλόχιας τεχνικής του μελωδικού αφηγηματικού φωνήματος (ρετσιτατίβο > recitativo), άνευ συνοδείας οργάνων. Εξ αυτής της συνηθείας, μεταξύ αναγνώσεως και ψαλμού, διατηρήθηκε το έθος της τοιαύτης ψαλτικής μεθόδου εώς τη σήμερον εις την ανάγνωση του ιερού Ευαγγελίου και του Αποστόλου κατά την διάρκειαν της θείας λειτουργίας.
Συνέκδοχα προκύπτει ότι, οι ψαλτωδοί της χριστιανικής πίστεως, δια της μεθόδου του Αρχίλοχου, οδηγήθηκαν σ' ένα προδιαγεγραμμένο αυτοσχέδιο μελωδικό τρόπο τον οποίον εφήρμοσαν μετ' ευκολίας στα πεζά εδάφια της Αγίας γραφής. Ουδέποτε τα εδάφια αυτά καταγράφηκαν με μουσική σημειογραφία αλλά συντηρούνταν εξ ακοής πάνω σε ένα συγκεκριμένο μουσικό τρόπο.
Εν συντομία, καταλήγουμε στο ακριβής συμπέρασμα της χρήσεως της παρακαταλογής, ήτοι αφηγηματικής φωνήσεως, από αρχαιοτάτων χρόνων του ελληνικού πολιτισμού, όπου, πρώτος ο λυρικός ποιητής Αρχίλοχος εξέφρασε κι έπειτα από αιώνες ενέσπειρε ο χριστιανισμός εις τους λαούς της δύσης κι ούτως σήμερα διεκρίνεται εις την συνομοταξία της ευρωπαϊκής μουσικής, δηλονότι της Όπερας, του Ορατόριου και της Καντάτας κ.α.
Παράλληλα, η αρχιλόχεια παρακαταλογή, ως διηγηματικό τραγούδισμα της τραγικής ορχήσεως, μετεβιβάσθηκε στην δημοτική παράδοση με την επωνυμία παραλογή δια μέσω του επικολυρικού ακριτικού τραγουδιού των βυζαντινών χρόνων.
Με τοιούτον τρόπο ο λυρωδός ποιητής Αρχίλοχος της Πάρου, και δη του αρχαϊκού ελληνικού κόσμου, καταλογίζεται ως πρωτοπόρος εμπνευστής του εξέχοντος ποιητικού είδους της παρακαταλογής. Δικαίως οι νεότερες φιλολογικές μελέτες, τον εντάσσουν ανάμεσα εις τους κορυφαίους λυρικούς ποιητές, εξαίροντας την προσφορά του στον παγκόσμιο πολιτισμό!
Οι φιλολογικές πηγές τον καταλογίζουν ως πατέρα του σκωπτικού ιάμβου, του οποίου και θεωρείται ο πρωτοπόρος εκφραστής. Επιπλέον, στο ελεγειακό είδος, το οποίον κυριαρχούσε επί της εποχής του, φαίνεται να συνέγραψε πολεμικά, ερωτικά, ηθικά, φιλοσοφικά και γνωμικά θέματα. Ωστόσο, η προσφορά του Αρχίλοχου, στην ελληνική μουσικοποιητική τέχνη, εντοπίζεται αλλαχόθεν και δη περί του είδους που έφερε την επωνυμία της Παρακαταλογής.
ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ
Εδώ, Ο Αριστοτέλης, ομιλεί περί του αφηγηματικού άσματος ήτοι και τραγουδιού, εξόν και ωδή τραγική. Κατά το επίθετο ανώμαλον δεικνύει την ανομοιότητα της χρήσης του ωδικού τρόπου του έμπλεον παθητικού συναισθήματος και μέγιστης εντάσεως ευρισκομένης σε κατάσταση ευτυχίας ή λύπης, εν αντιθέση προς τον ομαλόν και σμικρόν τρόπο μιας καταστάσεως θρήνου ήτοι μοιρολογήματος.
Επιπλέον, ο Ησύχιος αναφερόμενος στο είδος της παρακαταλογής, ομιλεί περί μιας φωνητικής απαγγελίας άσματος (τραγουδιού), υπό του κορυφαίου του χορού, με συνοδεία υπόκρουσης από του εγχόρδου οργάνου κλεψίαμβου ή από του πνευστού αυλού. Ιδού και το λεχθέν του λεξικού: «καταλογή· τὸ τὰ ᾄσματα μὴ ὑπὸ μέλει λέγειν».
Την χρήση της παρακαταλογής, την αποδίδοντα εις τον Αρχίλοχο, υιοθέτησαν οι Διονυσιακοί τεχνίτες, οι οποίοι, δια μέσω των αιώνων, μεταβίβασαν στους πρωτοχριστιανούς υμνωδούς - ψαλτωδούς.
Κατά τους πρώτους αιώνες της διάδωσης του χριστιανισμού, στην διδασκαλία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, γίνονταν σε τμηματικά εδάφια η χρήση της αρχιλόχιας τεχνικής του μελωδικού αφηγηματικού φωνήματος (ρετσιτατίβο > recitativo), άνευ συνοδείας οργάνων. Εξ αυτής της συνηθείας, μεταξύ αναγνώσεως και ψαλμού, διατηρήθηκε το έθος της τοιαύτης ψαλτικής μεθόδου εώς τη σήμερον εις την ανάγνωση του ιερού Ευαγγελίου και του Αποστόλου κατά την διάρκειαν της θείας λειτουργίας.
Συνέκδοχα προκύπτει ότι, οι ψαλτωδοί της χριστιανικής πίστεως, δια της μεθόδου του Αρχίλοχου, οδηγήθηκαν σ' ένα προδιαγεγραμμένο αυτοσχέδιο μελωδικό τρόπο τον οποίον εφήρμοσαν μετ' ευκολίας στα πεζά εδάφια της Αγίας γραφής. Ουδέποτε τα εδάφια αυτά καταγράφηκαν με μουσική σημειογραφία αλλά συντηρούνταν εξ ακοής πάνω σε ένα συγκεκριμένο μουσικό τρόπο.
Εν συντομία, καταλήγουμε στο ακριβής συμπέρασμα της χρήσεως της παρακαταλογής, ήτοι αφηγηματικής φωνήσεως, από αρχαιοτάτων χρόνων του ελληνικού πολιτισμού, όπου, πρώτος ο λυρικός ποιητής Αρχίλοχος εξέφρασε κι έπειτα από αιώνες ενέσπειρε ο χριστιανισμός εις τους λαούς της δύσης κι ούτως σήμερα διεκρίνεται εις την συνομοταξία της ευρωπαϊκής μουσικής, δηλονότι της Όπερας, του Ορατόριου και της Καντάτας κ.α.
Παράλληλα, η αρχιλόχεια παρακαταλογή, ως διηγηματικό τραγούδισμα της τραγικής ορχήσεως, μετεβιβάσθηκε στην δημοτική παράδοση με την επωνυμία παραλογή δια μέσω του επικολυρικού ακριτικού τραγουδιού των βυζαντινών χρόνων.
Με τοιούτον τρόπο ο λυρωδός ποιητής Αρχίλοχος της Πάρου, και δη του αρχαϊκού ελληνικού κόσμου, καταλογίζεται ως πρωτοπόρος εμπνευστής του εξέχοντος ποιητικού είδους της παρακαταλογής. Δικαίως οι νεότερες φιλολογικές μελέτες, τον εντάσσουν ανάμεσα εις τους κορυφαίους λυρικούς ποιητές, εξαίροντας την προσφορά του στον παγκόσμιο πολιτισμό!
Χαίρε Αρχίλοχε!
Από το Λεξικό του Ηλίου με την ετυμολόγηση της λέξεως "ΠΑΡΑΚΑΤΑΛΟΓΗ"
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-ΝΕΟΤΕΡΟ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ
-Lexikon tēs Hellēnikēs glōssēs tritomon: Z-P
-ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ, Προβλήματα, XIX, 6
-Λεξικόν Ησύχιου, λήμμα καταλογή
-Πλούταρχου, Περί Μουσικής
-Λεξικόν Ησύχιου, λήμμα καταλογή
-Πλούταρχου, Περί Μουσικής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου