ЭIЄ

Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΛΑΤΡΕΥΤΗΚΕ ΩΣ ΑΓΙΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΥΤΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΕΩΣ. ΓΙΑΤΙ ΟΧΙ ΚΙ ΑΠΟ ΕΜΑΣ ΤΟΥΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ;

Ἔρευνα & συγγραφή: Ἰωάννης Γ. Βαφίνης 

 Εἰς στοὺς πρώιμους χριστιανικοὺς χρόνους, ἐνεφανίσθησαν προσωπικότητες μὲ ἰδιαίτερη ἔφεση στὴν πνευματικὴ ἀνάπτυξη τῆς θεολογίας τῆς χριστιανικῆς πίστεως. Ἕνας ἐξ αὐτῶν ὑπῆρξε ὁ Ἀθηναῖος Πλατωνικὸς φιλόσοφος Ἀθηναγόρας. 

 Περὶ τῆς πνευματικῆς προσφορᾶς τοῦ Ἀθηναγόρα, τόσο εις την θεολογία όσο και εις την φιλοσοφία ἔχουν κατατεθεῖ ποικίλες ἀπόψεις ἀπὸ τοὺς μετέπειτα τοῦ Ἀθηναγόρου μελετητές! 

 Κάποτε, λοιπὸν, ὁ πάστορ Λεονάρδος Χένρι Μπέρναρντ [L. Barnard] εἶχε πεῖ ὅτι, ὁ στόχος τοῦ Ἀθηναγόρα ἦταν νὰ "ἐκχριστιανίσει τον πλατωνισμὸ" καὶ ὄχι νὰ "ἐξελληνίσει τὸν χριστιανισμό". 

 Ἐπίσης ἕνας χριστιανὸς ἑλληνορθόδοξος θεολόγος, ὁ Στυλιανός Παπαδόπουλος[1] ἔγραψε ὅτι, ὁ Ἀθηναγόρας στὸν Πλάτωνα βρίσκει ἀλήθεια πραγματική, γι' αὐτὸ ἐνῷ συχνὰ ἐπαναλαμβάνει τὸν Ἰουστῖνο, σπάνια χρησιμοποιεῖ τὸ ἐπιχείρημα περὶ χριστιανῶν πρὸ Χριστοῦ... 

 Ἔτσι θὰ λέγαμε πὼς στὸ ἔργο του διαφαίνεται ἕνας φιλοσοφικὸς ἐπηρεασμός ἀντλῶντας στοιχεῖα ἀπὸ τὸ μέσο πλατωνισμὸ καὶ τοὺς στωικούς, ὅπως τὴν ἰδέα τῆς ἁρμονίας περὶ τῆς ἀπόδειξης  ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ... 

 Ἐπίσης, ὁ Ἀθηναγόρας ἀναφέρεται ἐπανειλημμένα στὶς διδασκαλίες περὶ δημιουργίας τοῦ κόσμου ποὺ ἐκθέτει ὁ Πλάτωνας στὸν "Τίμαιο".

 Ὡς ἔπος εἰπεῖν, ὁ Πλάτων, συμφώνως μὲ τὰ γραφόμενα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας, τῶν πρώτων χριστιανῶν ὁμολογητῶν, τῶν νεοτέρων φιλοσόφων τῆς ἀναγεννησιακῆς Εὐρώπης ἀλλὰ καὶ τῶν σύγχρονων καθηγητῶν τῆς ἀκαδημαϊκῆς φιλοσοφίας, θεωρεῖτε πιὸ λαμπρὲς προσωπικότητες τοῦ ἀρχαίου φιλοσοφικοῦ κόσμου τῶν Ἀθηνῶν.

 Ἀρχῆς γενομένης, οἱ περίφημες μαρτυρίες ξεκινοῦν ἐκ τῶν ὑπερβατικῶν φαινομένων κατὰ τὴν περίοδο τῆς γεννήσεως του.

  Τοῦτα τὰ φαινόμενα, παρουσιάζονται ὡς θρῦλοι μεταφερόμενοι ἀπὸ στόμα σὲ στόμα μέχρι τὴν στιγμὴ ὅπου κάποιος συγγραφεύς τὰ συμπεριέλαβε στὸ βιβλίο του. Ἐπ' αὐτοῦ, διασώθηκαν ὁρισμένες λεπτομέρειες ποὺ μᾶς ὁδηγοῦν στὸ συμπέρασμα ὅτι, ὁ Πλάτων  γεννήθηκε  σπουδαῖος κι εὐλογημένος ἀπὸ τὰ χαρίσματα τοῦ Θεοῦ. 

 Ἐκ πρώτης ὄψεως,  ὁ Ἀπολλόδωρος ὁ Ἀθηναῖος μᾶς πληροφορεῖ στὰ χρονικά του περὶ τῆς χρονικῆς περιόδου γεννήσεως τοῦ Ἀθηναίου φιλοσόφου ἡ ὁποία τίθεται τὴν 88η Ὀλυμπιάδα δηλαδὴ τὸ ἔτος 427 π.Χ. κατὰ τὸν ἀττικὸ μῆνα Θαργηλίωνα. 

 Ἐν τούτοις, ὁ Μᾶρκος Τύλλιος Κικέρων, περιγράφει ἕνα θρυλικὸ γεγονὸς καθ' ὅσον οἱ γονεῖς τοῦ Πλάτωνος, Ἀρίστων καὶ Περικτιόνη, μετέβησαν εἰς τὴν περιοχὴ τοῦ Ὑμηττοῦ, μαζὶ μὲ τὸ βρέφος, γιὰ νὰ θυσιάσουν στὶς Μοῦσες καὶ τὶς Νύμφες.   Καθὼς τὸ νεογέννητο κοιμόταν γαλήνια μερικὲς μέλισσες κάθισαν στὰ χείλη του ἔνδειξη τὴ γλυκιᾶς γλώσσας τῶν φιλοσοφικῶν του δογμάτων. 

 Ἕτερος θρῦλος λέγει ὅτι, ἡ μητέρα του Περικτιόνη, λίγο πρὶν ἐγκυμονήσει εἶδε ἕνα θεῖο ὅραμα καὶ ἀπὸ ἐκείνη τὴν στιγμὴ ἄρχισε νὰ κυοφορεῖ τον παιδίον ποὺ ἔμελλε νὰ ὀνομασθεῖ Πλάτων. Ὁ Ἀρίστων προσπάθησε μὲν νὰ προσεγγιση τὴν γυναῖκα του, ἀλλὰ ὁ θεὸς Ἀπόλλων ἐμφανιστεῖς κατ' ὄναρ τὸν ἀπέτρεψε. 

 Τὸ πρωταρχικὸ ὄνομα τοῦ παιδιοῦ ἦταν τοῦ παπποῦ του τὸ Ἀριστοκλής. Τὸ ὄνομα τοῦ ὡς Πλάτων τὸ ἔλαβε ἀπὸ τὸν γυμναστή του στὴν πάλη ἐπειδὴ εἶχε πλατὺ στέρνο δηλαδὴ ἦταν εὐρύστερνος(πλατύ θώρακα στήθους). 

 Ἐν ὀλίγοις, ὁ Πλάτων κατάφερε στὴν πορεία τῆς ζωῆς του νὰ ἀνατρέψει ὅλα τὰ δεδομένα δημιουργῶντας μιὰ φιλοσοφικὴ σχολή, μιὰ Ἀκαδημία, ἡ ὁποία ἔφτασε στὸ ἀπόγειο τῆς ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ, ἐνῷ, πρότερον ἀσκούμενος στὴν Μουσικὴ εἶχε φτάσει στὸ ἐπίπεδο νὰ διαγωνιστεῖ στὰ Πύθια ὡς δημιουργὸς διθυράμβων καὶ κιθαρωδικὴς ἑρμηνείας. 

  Τὸ φιλοσοφικὸ ρεῦμα τῆς πλατωνικῆς διδασκαλίας ποὺ ἀναπτύχθηκε ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ὑπῆρξε μεγαλειῶδες καὶ μὲ ἰδιαίτερες τάσεις ποὺ δὲν εἶναι ἐπὶ τοῦ θέματος νὰ ἀναπτύξουμε. Ἐν τούτοις οἱ βασικὲς ἀρχές της φιλοσοφίας του Πλάτωνος στηρίχθηκαν στὶς θεωρίες τοῦ Σωκράτους. 

  Ὁ Σωκράτης, Ἀθηναῖος τὸ γένος, ὑπῆρξε μιὰ ὁσιακὴ μορφὴ ἀσκητικοῦ χαρακτῆρος, ποὺ ἐντρύφησε στὰ θέματα τῆς ἀντιύλης. 

 Μελετῶντας τὸν ἐξωγενῆ κόσμο, πέραν τῆς γήινης ἀτμόσφαιρας κατέληξε στὴν θεωρία τῆς ὕπαρξης ἀθάνατης ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου. 

 Μὲ αὐτὸ τὸ σκεπτικὸ ἐννόησε ὅτι, ὁ ἄνθρωπος, σύμφωνα καὶ μὲ τὴν ὑπάρχουσα θεολογία καὶ μυθιστορία, δὲν πεθαίνει γιατί ζεῖ ἡ ψυχή του σὲ ἕναν ἄλλο κόσμο, τὸν κόσμο τῆς ἀντιύλης. 

  Ἡ σωκρατικὴ θεωρία, περὶ τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς, ἐπηρέασε τόσο πολὺ τὸν Πλάτωνα, ὅπου ἔφτασε σὲ σημεῖο νὰ παρατήσει τὴν καλλιτεχνική του δραστηριότητα καὶ νὰ ἀσχοληθεῖ μόνο μὲ τὴν φιλοσοφία. Μέσα ἀπὸ τὴν φιλοσοφικὴ τάση ὁδηγήθηκε στὴν ἀναζήτηση τῆς ἀρετῆς ποὺ ὁδηγεῖ τὴν ψυχὴ στὴν τελειότητα. 

  Τὰ πλατωνικὰ στερεά, μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ ἀλληγορικὲς διδασκαλίες τοῦ Πλάτωνος, εἰσάγουν τὸν σπουδαστὴ στὴν μυστηριακὴ ἀρχὴ τῆς δομῆς τοῦ σύμπαντος κόσμου ἐξ ἑνὸς δημιουργοῦ ποὺ ἔπλασε καὶ τὸν ἄνθρωπο. 

  Ἐν ὀλίγοις, ἡ γεωμετρικὴ δομὴ τοῦ ὑλικοῦ καὶ ἄϋλου κόσμου φαίνεται νὰ ἐπιδρᾶ στὴν ὕπαρξη τοῦ ἀτόμου ὅπου εἶναι μέρος τῆς δημιουργίας αὐτῆς. 

 Τὸ ἐνάρετον τῆς φύσης τοῦ Πλάτωνος ἀντανακλᾶ μία ἀδημονία στὴν εὕρεση τῆς ἀπόλυτης ἁρμονίας καὶ στὸν τέλειο ἄνθρωπο. 

 Ὁ ἀείμνηστος πατὴρ Γεώργιος Μεταλληνός, εἶχε πεῖ σὲ μιὰ συνέντευξη του, στὴν ἑλληνικὴ τηλεόραση, ὅτι ἐὰν ὁ Πλάτων συναντοῦσε χρονικὰ τὸν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ τὸν ζοῦσε καὶ γνώριζε τὴν διδασκαλία του ἔμελλε νὰ σκύψει καὶ νὰ τοῦ φιλήσει τὰ πόδια.   Ἐννοῶντας, εἰς τοῦτο τὴν ἀναγνώριση τοῦ ἀθηναίου φιλοσόφου τῆς θείας τελειότητας τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. 

 

     Πλάτων καὶ Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ θεῖος φιλόσοφος καὶ ὁ θεῖος Δημιουργὸς καὶ λυτρωτὴς τοῦ κόσμου ὁ Ὕιος καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ του ζῶντος καὶ τὸ δεύτερο πρόσωπο τῆς Παναγίας Τριάδος. Ὁ Πλάτων πίστεψε χωρὶς δεύτερη σκέψη στὸν Χριστὸν κατὰ τὴν συνάντηση τοὺς στὸν κάτω κόσμο, ἐνῷ εἶχε ἤδη πλησιάσει πολὺ κοντὰ στὴν ἀλήθεια ὅταν ἐν ζωῇ ἔγραψε στὴν πολιτεία τοῦ μιὰ προφητεία γιὰ τὴν ὕστατη ὥρα

 Τοῦ Θεανθρώπου ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ! 

 Μοιάζει σὰν Χριστιανὸς πρὸ Χριστοῦ, ὁ Πλάτων, δυνάμεθα νὰ ἰσχυριστοῦμε. Ἐπὶ τούτου, συνάδει καὶ μιὰ μαρτυρία τοῦ συγγραφέως Ἁγίου Ἀναστασίου του Σιναϊτη, ποὺ ἐξιστορεῖ ἕνα συμβὰν μὲ πρωταγωνιστὴ τὸν Ἀθηναῖο φιλόσοφο. 

 Εἰς τὴν μελέτη τοῦ "ΒΙΒΛΟΣ Ἡ ΚΑΛΟΥΜΕΝΗ ΟΔΗΓΟΣ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΣΙΝΑΪΤΟΥ" ὅπου γνώριμη εἶναι καὶ μετὰ τῆς ἐπωνυμίας "ΕΡΩΤΟΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ" καταγράφεται ἡ περίπτωσης αὐτὴ ποὺ ἀφορᾶ τοὺς πρὸ Χριστοῦ ἀρχαίους ἡμῶν προγόνους Ἕλληνες καὶ δὴ τὸν Ἀθηναῖο φιλόσοφο Πλάτωνα. Ἰδοὺ καὶ τὰ λεχθέντα: 

 «ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΡΙΑ'. 

Τί οὔν; Καὶ τοὶς Ἕλλησι τοὶς προτελευτήσασι πρὸ τῆς Χριστοῦ παρουσίας δεῖ εὔχεσθαι καὶ μὴ ἀναθεματίζειν, ἢ οὐ; 

ΑΠΟ Κ Ρ Ι Σ Ι Σ 

Μηδαμὼς ἀναθεματίσεις ἄνθρωπον πρὸ τῆς ἐπιδημίας Χριστοῦ τελευτήσαντα, καὶ ἐν τῷ Ἅδη πρὸ ἅπαξ καὶ μόνον ἐγένετο τὸ Χριστοῦ κήρυγμα. Προλαβῶν γὰρ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος ἐκήρυξε κακεῖσε τὸν Χριστόν. Καὶ ἄκουσον τοῦ Ἁγίου Πέτρου λέγοντος περὶ Χριστοῦ. Ὅτι πορευθεῖς φησὶν ἐκήρυξε καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύματι, τοῖς ποτὲ ἀπειθήσασι. Καὶ νῦν φέρεται εἰς ἀρχαίας παραδόσεις, ὅτι τὶς σχολαστικὸς πολλὰ κατηράσατο τὸν Πλάτωνα τὸν φιλόσοφον· φαίνεται οὗν αὐτῷ καθ' ὕπνους ὁ Πλάτων λέγων. Ἄνθρωπε παῦσαι τοῦ καταράσθαί με σε ἑαυτὸν γὰρ βλάπτεις· ὅτι μὲν ἄνθρωπος ἁμαρτωλὸς γέγονα, οὐκ ἀρνοῦμαι· πλὴν κατελθόντος τοῦ Χριστοῦ ἐν τῷ Ἅδη, ὄντως οὐδεὶς ἐπίστευσε πρὸ ἐμοῦ εἰς αὐτόν. Ταῦτα δὲ ἀκούω, μὴ νομίσης εἶναι πάντοτε ἐν τῷ Ἅδη μετάνοιαν· ἅπαξ γὰρ καὶ μόνον τοῦτο γέγονεν, ὅτι ὁ Χριστὸς ἐν τοῖς καταχθονίοις κατελήλυθεν, τοὺς ἀπ' αἰῶνος κεκοιμημένους ἐπισκέψασθαι.» 

Εἰκόνα ἐκ τῆς Βίβλου τοῦ Ἁγίου Ἀναστασίου του Σιναΐτου ποὺ λέγει περὶ τῆς καθόδου τοῦ Χριστοῦ εἰς τὸν Ἅδη καὶ ὅτι, πρῶτος πίστεψε στὸ κήρυγμα Αὐτοῦ ὁ Ἀθηναῖος φιλόσοφος Πλάτων. Ἄρα, ὁ Πλάτων πρέπει νὰ ἀνακηρυχθεῖ Ἅγιος μέσα στοὺς Ἁγίους καὶ μάλιστα ὁμολογητὴς ἔστω κι ἂν ὁμολόγησε Χριστὸν ἐξ ὁράματος! 

 Συνοπτικά, οἱ φυσιογνωμίες τόσο τοῦ Σωκράτους ὅσο καὶ τοῦ Πλάτωνος ἀναιροῦν τὴν ὅποια θεωρία περὶ δωδεκαθεϊσμοὺ ὅπως μᾶς τὴν παρουσιάζουν σήμερα ἱστορικοὶ κι ἀρχαιολόγοι. Ἐπ' αὐτοῦ ὁ εἰδωλολατρικὸς ἤτοι καὶ παγανιστικὸς κόσμος τῶν Ρωμαίων, τῶν Κελτῶν, Γαλατῶν καὶ ἄλλων φυλῶν τῆς Μέσης Ἀνατολῆς (Περσῶν καὶ Σημιτικῶν λαῶν) δὲν παρουσιάζει καμία συνάφεια μὲ τὸ φιλοσοφικὸ ρεῦμα τῶν Ἀθηνῶν τῆς κλασσικῆς ἐποχῆς. 

  Ἡ ἀναγέννηση τῶν ἰδεῶν στὴν ὕστατη ἀναλαμπὴ τοῦ ἀνατολικοῦ βασιλείου τῆς Χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας, μετέβει εἰς τὴν δύση, ἐφόσον τὰ ἀνατολικὰ ἐδάφη δέχονταν τὴ σφοδρὴ βαρβαρικὴ πίεση τῶν ἀλλογενῶν κι ἀλλοθρήσκων ἀσιατῶν. 

 Βλέποντας, αὐτὴν τὴν ἐξέλιξη κάποιοι αὐτοκράτορες,  τοῦ ἐπονομαζόμενου Βυζαντίου, θέλησαν νὰ μεταλαμπαδεύσουν τὴν γνώση τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας εἰς τοὺς ρωμαιοκαθολικούς. 

 Ὁ αὐτοκράτορας Ἀνδρόνικος Παλαιολόγος ἐν ἔτει 1339 ἀποσταλεῖ τὸν μοναχὸ Βαρλαὰμ καὶ τὸν Χρυσολωρὰ εἰς τὴν παπικὴ Φλωρεντία γιὰ νὰ διδάξουν τον Πλατωνισμό. 

  Στὸ περιοδικὸ "Ἀνάπλασις Παίδων" ἐν ἔτει 1890 διαβάζουμε ἕνα ἀπόσπασμα περὶ τούτου τοῦ ἱστορικοῦ καὶ τὴν ἐξέλιξη τοῦ Πλατωνισμοῦ στὴν δύση, ὅπου οἱ Φλωρεντιανοὶ μὲ Ἕλληνες δασκάλους ἀνακήρυξαν τὸν Ἀθηναῖο φιλόσοφο Πλάτωνα ὡς χριστιανὸ Ἅγιο καὶ τὸν τιμοῦσαν κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς γεννήσεως καὶ τῆς τελευτῆς του. Ἰδοὺ καὶ τὰ γραφόμενα: «Ἄλλ' ἡ μεγάλη καὶ ἐνδοξοτερα τῶν ἐποχῶν τῆς ἐπιδράσεως τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνισμοῦ ἐπί των προόδου καὶ τοῦ πολιτισμοῦ τῆς ἀνθρωπότητος ὑπῆρξεν ἡ τῆς ἀναγεννήσεως τῶν γραμμάτων εἰς τὴν Δυτικὴν Εὐρώπην. Καὶ πρὸ τῆς διασπορᾶς τῶν λογίων τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ μοναχὸς Βαρλάμ 

ἀποσταλεῖς ἕν ἐτει 1339 ὕπο τοῦ αὔτοκράτορός Ἄνδρονικου πρεσβευτὴς πρὸς τὸν Πάπαν, ἐδίδαξε τὴν φιλοσοφίαν τοῦ Πλάτωνος εἷς τὸν Πετράρχην, εἰς τὸν Βοκκάχιον καὶ εἰς τὸν Λεόντιον Πιλάτον. Ὠσαύτως καὶ ὃ ἕτερος πρεσβευτὴς Χρυσολωρὰς ἐμόρφωσεν εἰς τὴν πλατωνικὴν φιλοσοφίαν διάσημους ἄνδρας ὡς τὸν Βεργέριον, καὶ Ἀμβρόσιον, καὶ Ἀρετίνον. ἐπὶ τοσοῦτον ἐπληθύνθησαν οἱ ὀπαδοὶ τῶν ἰδεῶν τοῦ Πλάτωνος, ὥστε ἕν Φλωρεντία συνέστη Ἄκαδημίά, ἕν ἢ ἐλατρεύετο ὁ Πλάτων ὤς ἅγιος, ἑορταζομένης τῆς ἤμέράς τῆς γεννήσεως καὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ, καὶ συνεζητοῦντο περὶ τοῦ τρόπου τῆς συγχωνεύσεως τῆς πλατωνικῆς μὲ τῆς χριστιανικῆς φιλοσοφίας.» 

 Ἐν κατακλεῖδι, ἡ ροὴ τῶν φιλοσοφικῶν τάσεων τῆς κλασσικῆς ἐποχῆς, ἀρχῆς γενομένης ἀπὸ τοῦ νομοθέτου καὶ ἐλεγειακοῦ ποιητῆ φιλοσόφου Σόλωνος μέχρι τῆς ἐποχῆς τοῦ Πλάτωνος καὶ του Ἀριστοτέλους, μύριζε μιὰ ἄνθιση τῆς πνευματικῆς ἀποκάλυψης ποὺ συνταυτίζεται μὲ τὴν προαπεικόνιση τοῦ Ἑνὸς Τριαδικοῦ Θεοῦ. 

 Ὀπόταν, ὁ Ἀθηναῖος φιλόσοφος Πλάτων μὲ ὅλες αὐτές τις θεοσημεῖες τῆς γεννήσεως του, τὸ φιλοσοφικὸ ἔργο του εἰς τὴν ἀνθρωπότητα καὶ τὴν σωτήριον ἔκβαση τῆς ψυχῆς του ἀπὸ τὸ σκότος τοῦ Ἅδη ἐν ἐπεμβάσῃ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἴσως νά ἔπρεπε, τοὐλάχιστον, νὰ εἶχε ἀνακηρυχθεῖ Ἅγιος ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη χριστιανικὴ ἐκκλησία ἀφοῦ βρίσκεται ἀπ' αἰῶνες κοντὰ εἰς τὸν Χριστόν...! 

ΧΑΙΡΕΤΕ!

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ὑπῆρξε Ἕλληνας θεολόγος, καθηγητὴς πανεπιστημίου καὶ ἐκκλησιαστικὸς συγγραφέας(1933–2012). 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

•ΒΙΒΛΟΣ Η ΚΑΛΟΥΜΕΝΗ ΟΔΗΓΟΣ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΣΙΝΑΪΤΟΥ, ἐν Ἀθήναις 1889

•ΑΝΑΠΛΑΣΙΣ ΠΑΙΔΩΝ, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1890, Ἔτος Δ' Ἀριθμὸς 57 

•ΠΛΑΤΩΝ, ΤΙΜΑΙΟΣ