ΆΡΑΤΟΣ Ο ΣΟΛΕΥΣ, Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΠΟΥ ΕΠΙΚΑΛΕΣΤΗΚΕ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΟΜΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΑΡΕΙΟ ΠΑΓΟ

Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Βαφίνης

  Κατά το έτος 314 π.Χ. γεννιέται εις την πόλη Σόλους της Κιλικίας ο Άρατος. Ο Άρατος έζησε επί πολύ καιρό και σπούδασε στην Αθήνα αφού πρώτα μαθήτευσε στην Έφεσσο και την Κω. Οι σπουδές του επικεντρώθηκαν στην ύλη των μαθηματικών και της αστρονομίας. 

 Στην Αθήνα γνώρισε τον Ζήνωνα, ιδρυτή της στωικής σχολής. Παρόλο που εντάχθηκε στην μαθησιακή ομάς του Πραξιφάνη, του φιλοσόφου της περιπατικής σχολής, η στωική φιλοσοφία φαίνεται πως επέδρασε καταλυτικά στον περαιτέρω βίο του Αράτου. Μετά το πέρας της μαθητείας του, ο Άρατος, άρχισε να μελετά και να γράφει συγγράμματα. Το γνωστότερο εξ αυτών είναι το, Φαινόμενα και Διοσημεία.

Άρατος ο Σολεύς

  Το σύγγραμμα αυτό του Αράτου, θεωρούνταν γνωστό στους κύκλους των φιλοσόφων και σπουδαστών στο πανελλήνιο, για τουλάχιστον δύο αιώνες. Βεβαιώνεται μάλιστα ότι, το σύγγραμμα του Αράτου, ήταν γνωστό ή είχε μελετηθεί από τον Απόστολο των Εθνών Παύλο. 

   Ο Απόστολος Παύλος, στην επί του Αρείου Πάγου ομιλεία του, ευρισκόμενος εις την πόλη των Αθηνών, προσπάθησε να απευθυνθεί στο αθηναϊκό ακροατήριο με λόγιον τρόπο. Βλέποντας ο Παύλος να περιστοιχίζεται από δασκάλους της φιλοσοφίας και πάσης της επιστήμης, ενεθυμήθην τα λεγόμενα του Αράτου και τα ενσωμάτωσε στο κήρυγμα του. 

   Έτσι λοιπόν, για να δώσει μια βαθύτητα στο περιγραφικό του σχήμα, συνδύασε την ποιητική φράση του Αράτου με το χριστιανικό του κήρυγμα. Απ' τα συμφραζόμενα φαίνεται ότι ο Παύλος είχε βρει κοινά στοιχεία της αθηναϊκής φιλοσοφίας με τον χριστιανισμό. 

   Σύμφωνα λοιπόν με την Αγία γραφή, ο Παύλος είπε την εξής φράση: "ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν, ὡς καί τινες τῶν καθ᾿ ὑμᾶς ποιητῶν εἰρήκασι· τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν. Γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ Θεοῦ οὐκ ὀφείλομεν νομίζειν χρυσῷ ἢ ἀργύρῳ ἢ λίθῳ, χαράγματι τέχνης καὶ ἐνθυμήσεως ἀνθρώπου, τὸ θεῖον εἶναι ὅμοιον." (Πράξεις Αποστόλων 17.28) μετάφραση: [Διότι μέσα εις την θείαν αυτού παρουσίαν και αγαθότητα ζώμεν και κινούμεθα και υπάρχομεν, όπως και μερικοί από τους ποιητάς σας έχουν πει. Διότι είμεθα ιδικόν του γένος, πλασθέντες από αυτόν κατ' εικόνα αυτού και καθ' ομοίωσιν. Εφ' οσον λοιπόν είμεθα γένος του Θεού, δεν πρέπει να νομίζωμεν ότι η θεότης είναι ομοία με χρυσόν η με άργυρον η με μάρμαρον, με αγάλματα δηλαδή που έχουν χαραχθή με τέχνην και σύμφωνα με τας καλλιτεχνικάς επινοήσστου ανθρώπου.]
  Ωστόσο, το ποιητικό κείμενο του Άρατου από όπου δανείστηκε την φράση ο Απόστολος Παύλος είναι το εξής: "Ἐκ Διὸς ἀρχώμεσθα, τὸν οὐδέποτ' ἄνδρες ἐῶμεν ἄρρητον. Μεσταὶ δὲ Διὸς πᾶσαι μὲν ἀγυιαί, πᾶσαι δ' ἀνθρώπων ἀγοραί, μεστὴ δὲ θάλασσα καὶ λιμένες· πάντη δὲ Διὸς κεχρήμεθα πάντες. Τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν."[1](στιχ. 1-5) (δες κάτωθι εικόνα από παλαιά έκδοση του συντάγματος).

 Βλέπουμε λοιπόν ότι, το «Ἐκ Διὸς ἀρχώμεσθα...πάντη δὲ Διὸς κεχρήμεθα πάντες. Τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν» [Άπό τον Δία κυβερνιόμαστε...και πάντες στο Δία οφείλουμε τα πάντα. Διότι και το γένος μας από αυτόν προέρχεται] το μετέτρεψε ο Παύλος σε "ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν...Γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ Θεοῦ..." [Διότι μέσα εις την θείαν αυτού παρουσίαν και αγαθότητα ζώμεν και κινούμεθα και υπάρχομεν...Διότι είμεθα ιδικόν του γένος, πλασθέντες από αυτόν κατ' εικόνα αυτού και καθ' ομοίωσιν[2]...Εφ' όσον λοιπόν είμεθα γένος του Θεού...]. Όταν όμως λέει ο Παύλος ότι ένας δικός σας ποιητής, δηλαδή Αθηναίος [3], αναφέρει πως το γένος των ανθρώπων εκ Θεού προέρχεται, εννοεί εκ του Θεού Διός.  Αυτό το διαβάζουμε στον πέμπτο στίχο του ποιητικού συγγράμματος "Φαινόμενα και Διοσημεία". Έτσι τα ερωτηματικά παραμένουν αναπάντητα για την υποτιθέμενη ταυτοποίηση του Απόστολου Παύλου περί του ονόματος του Θεού  με τον Ολύμπιο Δία..
 Επιπλέον, αναδιφώντας τα γραφόμενα του Ευσέβιου Παμφιλίας, ανακαλύπτουμε στο βιβλίο του "Ευαγγελικής Προπαρασκευής (ΛΟΓΟΙ ΙΕ')" ότι, ο Άρατος, ομιλώντας περί του Διός, ομιλεί περί του ιδίου Θεού του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ αλλά ωσαύτως και του Θεού του Ορφέα, του Σωκράτη, του Πλάτωνα και όλων των Ελλήνων φιλοσόφων.


ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]Την συγκεκριμένη δογματική άποψη την υιοθέτησε ο Άρατος, επακριβώς από τον «Εις Δία» ύμνο του στωικού φιλοσόφου Κλεάνθη. Είναι ξεκάθαρη λοιπόν η επιρροή της στωικής φιλοσοφίας στα επιστημονικά σχόλια του Άρατου. Ο Ευσέβιος γράφει για τους Στωικούς ότι κλέβουν περί Θεού τα εξής: "Φάσει γαρ σώμα είναι τον Θεόν οι Στωικοί και πνεύμα κατ' ουσίαν, ώσπερ αμέλει και την ψυχήν". Επιπλέον, κάποια στοιχεία αποδίδουν την πατρότητα των λεγομένων του Άρατου στον προφήτη Επιμενίδη τον Κρητικό που έζησε στα αρχαϊκά χρόνια. Ο Επιμενίδης υπήρξε φίλος του νομοθέτη Σόλωνα του Αθηναίου που τον είχε καλέσει για να καθαρίσει την Αθήνα από έναν θανατηφόρο λοιμό. Έτσι, ο Επιμενίδης παρέμεινε στην μνήμη των Αθηναίων ως ένα θρυλικό πρόσωπο και ίσως-ίσως να διατηρούνταν για πολλούς αιώνες τα σοφά αποφθέγματα του μέσα στους κόλπους της αθηναϊκής φιλοσοφίας.
[2] Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Δίας ήταν ο πατέρας των θεών και πλάστης των ανθρώπων. 

[3] Ενώ ήταν γνωστό, ότι ο Άρατος ήταν από τους Σόλους της Κιλικίας, ο Παύλος τον κατονομάζει ως Αθηναίο. Γι' αυτό μπορεί δύο τινά να σημειωθούν, ή την ευρύτερη γνώση του Απόστολου στην Γεωγραφία της εποχής του, η οποία κατέγραφε τους Σόλους της Κιλικίας ως αποικία των Αθηναίων, η την εκ θείας φώτισης ορθή τοποθέτηση. Ωστόσο, μια ετέραν άποψη θέλει όλους τους σπουδάσαντες εις την πόλη των Αθηνών ως φέροντες τον τίτλο των Αθηναίων φιλοσόφων. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

-ΆΡΑΤΟΣ, ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΔΙΟΣΗΜΕΙΑ, εκδ.  Ληψεία 

-Ευσέβιος Παμφιλίας,  Ευαγγελικής Προπαρασκευής (ΛΟΓΟΙ ΙΕ'), εκδ.  OXONII E TYPOGRAPHIO ACADEMICO 

-Καινή Διαθήκη, κεφ. πράξεις των Αποστόλων