ЭIЄ

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Ἔρευνα συγγραφή: Ἰωάννης Γ. Βαφίνης 

  Εἰς τοιαύτην ἐποχήν, ὅπου, ἡ κολοσσιαία δύναμις τῆς παντοκράτορος Ρώμης καθήλωνε πάντα τὰ ἔθνη, ἐξηγέρθη καὶ ἐναντιώθει ἐπὶ τῆς δυνάμεως αὐτῆς ἡ διασημοτέρα κι ἐνδοξετέρα πόλη ὅλων τῶν αἰώνων, ἡ Ἀθήνα. 

 Βέβαια, τὸ πλήρωσε πολὺ ἀκριβά, ἀφοῦ ἡ ἐκστρατεία του Σύλλα τὴν ὁδήγησε νὰ χάσει, μεγάλο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ της, τὰ μακρὰ τείχη, τὰ ἱερά της ἄλση καὶ πολύτιμους καλλιτεχνικοὺς θησαυρούς.   Ὅσο γιὰ τὸν σκληρόκαρδο κι ἀπολίτιστο Σύλλα ἡ ἱστορία τὸν στιγμάτισε κανονικὰ δείνοντας τὸ ὄνομά του στὸ ρῆμα "συλῶ" τὸ ὁποῖον σημαίνει: ἀφαιρῶ κρυφὰ πολύτιμα ἢ ἱερὰ ἀντικείμενα συχνὰ ἀπὸ περιπτώσεις ποὺ ἀπαιτοῦν σεβασμό, ὅπως ἡ λεηλασία πτωμάτων ἢ ἡ βεβήλωση ἱερῶν τόπων κλπ.    Συνώνυμα τοῦ ρήματος "συλῶ" εἶναι τὰ ἑξῆς: κλέβω, λεηλατῶ, λαφυραγωγῶ, καὶ διαρπάζω, λένε τὰ ἐτυμολογικὰ λεξικά... 

 Οἱ Ρωμαῖοι, αὐτὸς ὁ ἄξεστος ἀλλὰ ὑπερήφανος ἀγροτικὸς λαός, ποὺ ἐξελίχθηκε μὲ ἄγνωστον τρόπο εἰς τὴν ἰσχυροτέραν στρατιωτικὴ δύναμη τῆς Μεσογείου καὶ Δυτικῆς Εὐρώπης, ἐσεβάσθει κατὰ τὸν πλείονα τρόπο τὴν Ἀθήνα καὶ τοὺς πολῖτες της Ἀθηναίους. 

 Ἕνα γεγονός, συντεταγμένο ἀπὸ τὸν Ἀθηναῖο ἱστοριογράφο Διονύσιο Σουρμελῆ, περὶ τῶν χρονικῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ἀναδεικνύει ὅτι, οἱ Ρωμαῖοι, πράγματι, ἐτιμοῦσαν τοὺς Ἀθηναίους μέχρι βαθμοῦ εὐλαβείας. 

 Ἡ περιγραφὴ τοῦ ἱστορήματος ἀρχίζει ὡς ἑξῆς: «Ἀθηναῖος τὶς διαβαίνων ἐν Ρώμῃ ἀναβάτης ἐπ' ὄνου καθ' ἢν ὁδὸν διέβαινεν ὁ Αὔγουστος Καῖσαρ (πρὶν μοναρχήση), δὲν ὑπεχώρει, ἄλλ' ἐνόχλει τον Ὀκταβιανόν, ὥστε παροξυνθεῖς οὕτως ἐσήκωσε κατὰ τοῦ ὀνοβάτου τὸ βάκτρον· καὶ ἅμα λέγοντος τούτου «πρόσεχε σύ, ὅτι ἐγὼ Ἀθηναῖος εἰμί», ἀμέσως ὁ Ὀκταβιανός κτυπᾶ τὸν ὄνον εἰπών, «δὲν ἐσήκωσα τὴν χεῖρα νὰ χτυπήσω ἐσὲ ἀλλὰ τὸν ὄνον», συσταλεῖς τροποτινὰ ὁ μέγας ἐκεῖνος Ρωμαῖος ἕναν ἰδιώτη Ἀθηναῖο.» Μετάφραση: [Κάποιος Ἀθηναῖος, πηγαίνοντας στὴν Ρώμη, ἐπάνω στὸ γάϊδαρο τοῦ, πέρασε ἀπὸ μιὰ στενὴ ὁδὸ ὅπου περνοῦσε ἐκείνη τὴν ὥρα καὶ ὁ Αὔγουστος Καῖσαρ (πρὶν γίνει μονάρχης), ἀλλά δὲν ὑποχωροῦσε ἀπὸ τὴν κατεύθυνση τοῦ καὶ παρενοχλοῦσε τον Ὀκταβιανόν. Ὁ Ὀκταβιανός, ὀργισμένος σήκωσε τὸ μπαστούνι του κατὰ τοῦ Ἀθηναίου ποὺ βρίσκονταν πάνω στὸ γαϊδούρι, καὶ μόλις ὁ Ἀθηναῖος τοῦ εἶπε «πρόσεξε ἐσύ, γιατί ἐγὼ εἶμαι Ἀθηναῖος», τότε ὁ Ὀκταβιανὸς μαζεμένος τοῦ ἀπάντησε: «δὲν σήκωσα τὸ χέρι μου γιὰ νὰ κτυπήσω ἐσένα ἀλλὰ τὸν γάϊδαρο» χαμηλώνοντας κατὰ κάποιο τρόπο τὸν ἐγωισμὸ τοῦ ἐκεῖνος ὁ μεγάλος Ρωμαῖος ἀπέναντι σ' ἕναν ἰδιώτη Ἀθηναῖο]. 

Ὁ Ἥφαιστος ἐπὶ πώλου ὄνου εἰσέρχεται σὲ κάποια πόλη ὅπως συνήθιζε νὰ κάνει μετά 

ἀπὸ νικηφόρες μάχες (ὁμοίως πολλοὺς αἰῶνες ἀργότερα ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ἔμελλε νὰ εἰσέλθει στὰ Ἱεροσόλυμα ἐπὶ πώλου ὄνου). Ὁ Ἥφαιστος ἦταν ἰδιαίτερο πρόσωπο γιὰ τοὺς Ἀθηναίους γιατί ἐκ τοῦ σπέρματος τοῦ προῆλθε ἡ βασιλικὴ γενιά τῶν Ἐρεχθειδῶν. [Ὑπὸ Κλεοφῶντος 

ἐρυθρόμορφος σκύφος 430 - 420 π.Χ. μουσεῖο Τολέδο Ἱσπανία] 

   Οἱ Ἀθηναῖοι, λοιπόν, ἔχοντες τὴν εὔνοια τῶν ἰσχυρῶν καὶ μεγάλων τῆς Ρώμης, λόγῳ τῆς ἐνδόξου ἱστορίας τους, κατόρθωσαν νὰ διαφυλάξουν τὴν φήμη τους καὶ τρόπον τινὰ τὴν ἐλευθερία καὶ τὸ δημοκρατικὸ πολίτευμα τους. 

  Διατηρῶντας καλὴν τὴν διαγωγήν, ὅπως θὰ ἔλεγε κάποιος ἐριστικὸς μισαθηναῖος, ἡ πόλη ζοῦσε ἐν ἠρεμίᾳ ὕστερα ἀπὸ τὰ τελευταῖα δεινὰ τῆς καταστροφικῆς μανίας του Σύλλα. 

 Ἐν τούτοις, κατὰ τὴν πορεία τῆς ἱστορικῆς ἐξέλιξης εἶναι πιθανὸν νὰ ἐπανεμφανιστοῦν τὰ σκοτεινὰ σύννεφα ἐπιφέροντας μιὰ καταστροφικὴ καταιγίδα χειροτέρα ἀπὸ τὴν προηγουμένη. 

 Ἡ περιπέτεια συνεχίζεται μὲ μιὰ ἀκόμη περίπλοκη κατάσταση, ὅπου, ἡ Ἀθήνα κι οἱ Ἀθηναῖοι βρέθηκαν καὶ πάλι ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ τῆς καταστροφῆς, ἕνεκα μιᾶς κακῆς πολιτειακῆς ἐξέλιξης γιὰ τὴν ἑλληνίδα πόλη. 

 Ὁ Πομπήιος, εἷς ἐκ τῶν ὑπάτων τῆς τριανδρίας τῆς δημοκρατικῆς Ρώμης κι ὁ περισσότερος δημοκράτης, ὄντας φιλαθηναῖος, ἐπισκέφθηκε τὴν ἱερὰ πόλη δημιουργὸ τῆς δημοκρατίας ὑποδεξάμενος μετὰ τιμῶν. Εὐχαριστημένος γιὰ τὶς φιλοφρονήσεις τῶν Ἀθηναίων χάρισε εἰς κάθε φιλόσοφο ἕνα τάλαντο καὶ στὸ ταμεῖο τῆς Πόλεως 500 τάλαντα γιὰ ἐπιδιορθώσουν τις προηγούμενες καταστροφές του Σύλλα. 

  Κατὰ τὴν περαιτέρω ἀντιπαράθεση μὲ τὸν Καίσαρα, τοῦ ἔχοντος μοναρχικὸ τὸ φρόνημα, οἱ Ἀθηναῖοι, πῆραν τὸ μέρος του Πομπήιου, τοῦ ὁποίου ὅμως ἡ τύχη δὲν ὑπῆρξε εὐνοϊκὴ χάνοντας ἐν τέλει τὴν μεταξύ τους διαμάχη. 

 Ἡ Ρώμη ἀνακηρύσσει τότε αὐτοκράτωρ τὸν Ἰούλιο Καῖσαρ. Ἐκεῖνος, γνωρίζοντας τὴν ὑποστήριξη τῶν Ἀθηναίων παρὰ τῷ πλευρῷ του Πομπήιου, θέλησε νὰ ἐκδικηθεῖ γιὰ τὶς ὅποιες περιφρονήσεις τῶν δημοκρατικῶν Ἀθηναίων. 

 Ὅταν ἀπεστάλει μὲ στρατό εἰς τὰς Ἀθήνας, ὁ στρατηγὸς τοῦ Καίσαρος, Κουΐντος Καληνός, πολιορκοῦντος τὴν πόλη ἀντιμετώπισε μιὰ σθεναρὴ ἀντίσταση τῶν Ἀθηναίων ὁπλιτῶν ὥστε ἀποχώρησε μετὰ μεγάλης ζημίας. 

  Ὁ Ἰούλιος Καῖσαρ, ἔσπευσε, τότε, ἀμέσως νὰ τιμωρήσει τὸ ἄκαμπτο ἠθικὸ τῶν Ἀθηναίων μὲ τὸν ἰσχυρὸ ρωμαϊκό του στρατό. 

 Ἐνημερωμένη ἡ πόλη τῶν Ἀθηνῶν γιὰ τὴν ἐπίθεση τοῦ Καίσαρος, ἀντιμετώπισε τὴν μῆνιν τοῦ αὐτοκράτορος μὲ εὐφυὴς διπλωματικὴ διάθεση. Προδιετέθησαν, λοιπόν, νὰ παραταχθοῦν ἀπεναντί του, ὄχι ὡς ἐχθροί, ἀλλά, ὡς φίλοι του. 

 Ὅταν τὸ εἶδε αὐτὸ ὁ Καῖσαρ, δηλαδή, τὴν ὑποδοχὴν γεμάτη φιλικὴ ἀνευφημία μετατράπηκε ὁ θυμός του σὲ θαυμασμὸ γιὰ τοὺς Ἀθηναίους ποὺ τοὺς ἀπήγγειλε τὸ ἑξῆς: «συγχωρῶ τους ζῶντες χάριν των τεθνηκότων» (Διονυσ. Σουρμ. Κατάστασις συνοπτ. τῶν Ἀθηνῶν σελ. 9). Ἔπειτα ἔκανε μεγάλες δωρεὲς στοὺς κατοίκους τῆς πόλης. 

 Τοῦτα ὅλα τὰ γεγονότα, ἀποδεικνύουν τὴν ὑπερβατικὴ δύναμη τῶν Ἀθηναίων στὴν ἀντιμετώπιση δύσκολων περιστάσεων ὅπου μόνο ἡ φρόνηση καὶ ἡ σοφία ὑπερέχουν τῆς λογικῆς σκέψης. 

 Ἐν ὀλίγοις, οἱ Ἀθηναῖοι ὑπῆρξαν πάντοτε τὸ παράδειγμα τῆς θετικῆς διπλωματικῆς διαχείρισης, οὕτως ὥστε, μὲ τρόπο μοναδικὸ στὰ παγκόσμια δρώμενα νὰ μετατρέπουν μ' εὐκολία τὸν ἄγριο σὲ ἥμερο, τὸν πολέμιον σὲ φίλο καὶ τὸν φορολόγον σὲ εὐεργέτη... ὅπως ἐξιστοροῦν στα χρονογραφήματά τους οἱ ἀμερόληπτοι Ἀθηναῖοι καὶ Φιλαθηναῖοι Ἀθηναιογράφοι!

ΧΑΙΡΕΤΕ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

•Διονυσίου Σουρμελῆ, Κατάσταση συνοπτικὴ τῆς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν, Ἐν Ἀθήναις, 1842