Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΑΘΗΜΕΝΟΣ ΣΕ ΘΡΟΝΟ 
ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΥΡΑΣ

έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Γ. Βαφίνης

  Είναι παράλογο να ομιλούμε για συμβολισμούς και έννοιες, όταν αυτές δεν έχουν την απαιτούμενη πιστοποίηση. Στην προκειμένη περίπτωση το θέμα ερεύνης δραστηριοποιείται με τον συμβολισμό της απεικόνισης θρησκευτικών προσώπων. 

  Το σημαντικότερο πρόσωπο της χριστιανικής πίστεως είναι ο Ιησούς Χριστός, ο Υιός του Θεού, και ταυτόχρονα ένα από τα τρία πρόσωπα της Τριαδικής Θεότητας. Πέραν του κυρίου ονόματος, ο Ιησούς Χριστός, συναντάται κι με πλήθος από επωνυμίες. Μία εξ αυτών, κι απ' τις σημαντικότερες ίσως, είναι το Ιησούς Χριστός ο Λυτρωτής. 

  Η επωνυμία του λυτρωτή Χριστού αποδόθηκε λόγω της θυσίας του αμνού του Θεού για την σωτηρία του ανθρώπου. Η έννοια του Λυτρωτή, δια της ετυμολογίας, επεξηγείται ως "απελευθέρωση με την καταβολή λύτρων". Διαβάζουμε λοιπόν στην Αγία γραφή το εξής απόσπασμα  επιστολής του Αποστόλου Παύλου, που λέγει: "ὃς ἔδωκεν ἑαυτὸν ὑπὲρ ἡμῶν, ἵνα λυτρώσηται ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἀνομίας..." (Προς Τίτον, κεφ. β', 19). Παράλληλα σε πολλές ακόμη περικοπές του ευαγγελίου επισημαίνεται το λυτρωτικό έργο του κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Ιδού λοιπόν τι λέγεται: "ὥσπερ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθεν διακονηθῆναι ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν." (Κατά Ματθαίον, κεφ. Κ, 28).

 Μέσα από την Βίβλο δηλώνεται ευκρινώς ότι, η αμαρτία του πρωτόπλαστου Αδάμ κληροδοτήθηκε σε όλο το ανθρώπινο γένος. Έτσι, ο καθείς εξ ημών ερχόμενος στην ζωή ετούτη φέρει στο αίμα του το προπατορικό αμάρτημα. Ο Πλάστης Θεός, που αγάπησε το δημιούργημα του, υποσχέθηκε ότι, κάποια μέρα θα αποστείλλει τον Υιόν του τον μονογενή διά την λύτρωση του ανθρωπίνου γένους. Ιδού λοιπόν τι λέγεται: "ὥσπερ γὰρ διὰ τῆς παρακοῆς τοῦ ἑνὸς ἀνθρώπου ἁμαρτωλοὶ κατεστάθησαν οἱ πολλοί͵ οὕτως καὶ διὰ τῆς ὑπακοῆς τοῦ ἑνὸς δίκαιοι κατασταθήσονται οἱ πολλοί." (Προς Ρωμαίους, κεφ. Ε', 19).

 Οι κάτωθι εικόνες ψηφιδωτών, στους ναούς Αγίου Απολλυνάριου στην Ραβέννα και στην Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, αντίστοιχα, απεικονίζουν τον Ιησού Χριστό παντοκράτωρ καθίμενο επί θρόνου σε σχήμα λύρας.

Το ψηφιδωτό που απεικονίζει τον Ιησού Χριστό καθήμενο σε θρόνο με ερεισίνωτο σχήματος αρχαίας ελληνικής λύρας και προσκέφαλο τον ζυγό αυτής, ενώ τα πόδια του πατούν σε υποπόδιο. Το ψηφιδωτό βρίσκεται στο ναό του Αγίου Απολλυνάριου στη Ραβέννα. Δίπλα από τον παντοκράτωρ παρίστανται τέσσερις αρχάγγελοι. Ο ναός ξαναχτίστηκε επί κυριαρχίας των Ελλήνων βυζαντινών στην Ραβέννα γύρω στο 540 μ.Χ.

Η εικόνα της Δεήσεως που βρίσκετε στο νάρθηκα πάνω από τις Βασιλικές πύλες της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Στην εικόνα εμφανίζεται ο Χριστός πάνω σε θρόνο με λυροειδή ερεισίνωτο και για προσκέφαλο τον ζυγό αυτής, ενώ τα πόδια πατούν σε υποπόδιον. Η επιβλητική απεικόνιση  δηλώνει  ευκρινώς την παρουσία Του ως Παντοκράτορας που κρατάει την Καινή Διαθήκη στο αριστερό χέρι και ευλογεί με το δεξί.  Δεξιά κι αριστερά από το Χριστό μέσα σε εγκόλπια είναι τοποθετημένες οι προτομές της Θεοτόκου και του Αρχάγγελου Μιχαήλ. Η κατασκευή του μωσαϊκού έγινε πιθανότατα του 7ου αιώνα όπου Αυτοκράτορας ήταν ο Βασίλειος ο Μακεδόνας. Τον αυτοκράτορα τον βλέπουμε γονυπετή εκ δεξιών του Κυρίου.

 Ο συσχετισμός του λυροειδούς σχήματος του θρόνου δείχνει να μην είναι διόλου τυχαία. Αν μεταφερθούμε στην αρχαία ελληνική μυθολογία, όπου κι ευρίσκοντο οι απαρχές του αρχαίου ελληνικού οργάνου που ονομάζεται λύρα, θα ανακαλύψουμε ότι, η ονομασία του οργάνου συσχετίζεται με την επωνυμία του Λυτρωτή Χριστού. 

 Η ονομασία λοιπόν της αρχαιοελληνικής λύρας προέρχεται ετυμολογικά από την λέξη λύτρο. Έλαβε δε, την ονομασία αυτή από την διένεξη του Ερμού μετά του Απόλλωνος. Όταν ο Ερμής έκλεψε τα βόδια του Απόλλωνα, ο δεύτερος για να ικανοποιηθεί έλαβε ως λύτρον το εφτάχορδο μουσικό όργανο που δια τούτο ονομάστηκε λύρα. 

  Την επαλήθευση της εν λόγου εξιστορήσεως βεβαιώνει το σχόλιο του διασωθέντος στίχου της τραγωδίας "Αντιόπη" του Ευριπίδη  που τα περαιτέρω σχόλια επί του διασωθέντος στίχου λένε τα εξής: 

 Έτσι, διαπιστώνεται το αίτιον που οδήγησε τους Έλληνες ψηφιδοποιούς στην απεικόνιση του Ιησού Χριστού επί θρόνου σχήματος λύρας - λύτρου. Το λύτρον - λύρα που πρόσφερε δια την σωτηρία του ανθρώπου. 

  Στο Μέγα Ετυμολογικό λεξικό (ETYMOLOGICON MAGNVM) στο λείμμα Λύτρον σημειώνονται τα εξής: Λύτρον, παρά το λύω λύσω. Όθεν και η λύρα τις ούσα. Εδόθη γαρ τω Απόλλωνι παρά του Ερμού, υπέρ  ων έκλεψε βοών του Απόλλωνος ο Ερμής (50. 572).

   Άραγε, είναι τόσο επιφανειακή η συνταύτιση της Λύρας με τον Ιησού ή έχει και άλλης μορφής προεκτάσεις; Αν λαβουμε υπόψιν μας ότι, στην Καινή Διαθήκη, οι ευαγγελιστές μετέφεραν τα λόγια του Ιησού Χριστού, τότε το λεχθέν του ιδίου "Εγώ ειμί το Α και το Ω" τι σημαίνει; 

  Πέραν της θεολογικής ερμηνείας οφείλουμε να δούμε ότι, το Α και το Ω είναι τα ακροτελεύτεια γράμματα των επτά ιωνικών φωνηέντων α, ε, η, ι, ο, υ, ω. Το επταγράμματο αλφαβητικό σύνολο που εμπεριέχεται στην ελληνική αλφαβήτα, είναι το μόνο που έχει φωνή, γι' αυτό και γράμματα αυτά ονομάστηκαν φωνήεντα ενώ τα υπόλοιπα σύμφωνα, δηλαδή συμφωνούντα. 

  Τα επτά φωνήεντα συγχροτίζονται με τις επτά χορδές της λύρας του Απόλλωνος που συμβολίζουν τις επτά ενεργειακές ακτίνες του σύμπαντος κόσμου. Ομοίως βλέπουμε ότι και το αστέρι της θείας γεννήσεως του Ιησού Χριστού στην Βηθλεέμ είναι επτάκτινο. Δια τούτο, συμπεραίνεται μεταφορικός η υπόσταση Παντοκράτορος και λυτρωτή. Καθότι, ως δημιουργός του κόσμου αφού λύτρωσε τον άνθρωπο θα ανάπλαση δια της επτακτίνου ενέργειας το κοσμικό σύμπαν για να βάλει τον νέο άνθρωπο να κατοικίσει σε νέο κόσμο.

  Ο αρχηγός του σύμπαντος κόσμου, ενσαρκωθείς εκ πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου, εμφανίζει κι άλλα δηλωτικά της δυνάμεως του. Αναλύοντας αριθμολογικά το όνομα ΙΗΣΟΥΣ, προκύπτει ο αριθμός 888. Ο αριθμός 888 υποδηλώνει το τρισδιάστατο του σύμπαντος σε σχέση με την οκτάβα της μουσικής αρμονίας, δηλαδή τρεις οκτάβες φωνή. Αυτή η φωνητική έκταση είναι η αρτιότερη της ανθρωπίνης φωνής. Σημαίνον είναι δε και η αριθμολόγηση της ελληνικής λέξεως ΤΡΑΓΟΥΔΙ που το άθροισμα της είναι στα 888. Ομοίως και η λέξη ΟΛΟΦΥΡΜΟΣ= 888.

  Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μία παρόμοια μικρογραφία σε εικονογραφημένο χειρόγραφο ευρισκόμενο στην μονή Παντελεήμονος του Αγίου Όρους. Η μικρογραφία, όπου ονομάζεται "Η γέννησις του Διονύσου", απεικονίζει τον Ζεύς καθήμενο, όπως ο Ιησούς Χριστός, σε θρόνο με λυροειδή ερεισίνωτο  και προσκέφαλο με την μορφή του ζυγού της αρχαιοελληνικής λύρας. Ο Ζεύς είναι ενδεδυμένος με βυζαντινή αυτοκρατορική περιβολή, επισημαίνοντας την αρχηγετική του φυσιογνωμία εις τους αιθέρας του Ολύμπου.

Η βυζαντινής τέχνης μικρογραφία από την μονή Παντελεήμονος (κωδ. 6,φ. 163β), που επιγράφονται τα ονόματα Ζεύς και Διόνυσος.

 Εν κατακλείδι, γίνεται σαφές, η απ' αιώνος συνέχεια του αρχαιοελληνικού πνεύματος σε κάθε μορφή τέχνης του ελλαδικού χώρου. Παρά την εξέλιξη ή την διαφοροποίηση κάθε εποχής, οι συμβολικές αξίες παρέμειναν πιστές σε μια αρχέγονη θεώρηση της ουρανίου θεότητος.

 Ο Ύψιστος Τριαδικός Θεός, μέσα από τις διδαχές των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων ή Αθηναίων φιλοσόφων, προτυπώθηκε με την έννοια του ενός κατ' ουσίαν Θεού. Εκείνος που τους εμφύτεψε τον σπερματικό λόγο, την πνευματική φύτρα της φιλοσοφίας και της επιστήμης, δεν ήταν άλλος από τον Υιόν και Λόγο του Πατρός που ενσαρκώθηκε δια την λύτρωση του ανθρωπίνου γένους. Μάλιστα, ορισμένοι εκ των Αθηναίων φιλοσόφων, προφήτευσαν περί της ελεύσεως Του και την πορεία Του προς το εκούσιον πάθος.

  Σημαντική θεωρείτο η ομολογία του Απόλλωνος δια μέσου της εκπρόσωπου του Πυθίας "Χριστός εμός θεός εστίν". Την ομολογία του Απόλλωνος μαζί με επιπλέον προφητείες, παρουσίασε σε χειρόγραφο η Αγία Αικατερίνη στους πενήντα ρήτορες που απέστειλε ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων Μαξιμίνος, για να της αλλάξουν την χριστιανική δοξασία.

 Ο Απόλλων, ως αρχηγέτης των Μουσών και φέρων εις χείρας την επτάχορδη λύρα, εμφανίζει πλήθος ομοιοτήτων με τον Ιησού Χριστό. Ωστόσο, με την δική του μαρτυρία αποδεικνύει περίτρανα ότι αυτοαποκαλείται ως εντολοδόχος Του Υιού του Υψίστου, κι ότι δεν είναι ταυτόσημος με Εκείνον δηλ. τον Χριστό, παρά μικρή μερίδα της ουράνιας ιεραρχίας.

 Εν κατακλείδι, ο Απόλλων, δια μέσου της Πυθίας, λέγει ότι ορισμένες προφητείες του δίδονται ακόμη και υπό την πίεση της Τριαδικής Θεότητος.

Βιβλιογραφία 

1. Καινή Διαθήκη, Ευαγγέλια, Επιστολές Παύλου, Αποκάλυψη Ιωάννου
2. EURIPIDES TRAGOEDIAE, EDIDIT A. NAUCK, LIPSIAE IN AEDIBUS B. G. TEUBNERI
3. ΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ - ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ, εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1975
4. Μέγα Ετυμολογικό λεξικό (ETYMOLOGICON MAGNVM), opera Friderici SylbvrgII, LIPSIAE
5. Ορθόδοξος Συναξαριστής